Η Χαρά Καφαντάρη στην ημερίδα της Περιφέρειας Αττικής

Η Χαρά Καφαντάρη στην ημερίδα της Περιφέρειας Αττικής

* Παράκτια Διάβρωση Επιπτώσεις.Πρόληψη

Η Παράκτια Διάβρωση είναι μια φυσική διεργασία που εδώ και αιώνες έχει σχηματίσει τις ακτές της γης, αλλά ως παράκτια διάβρωση έχει θεωρηθεί και η μείωση της ακτής

Παρ’ ότι πρόκειται για φυσικό φαινόμενο, οι αυξανόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες στα οικοσυστήματα των ακτών το επιδεινώνουν, οδηγούν σε επιτάχυνση του φαινομένου, καθιστώντας το ένα σοβαρό πρόβλημα. To μεγαλύερο μέρος του πληθυσμού του πλανήτη κατοικεί σεπαρακτιες περιοχές. Ανθρώπινες λοιπόν παρεμβάσεις και δραστηριότητες, λιμενικά και άλλα τεχνικά έργα, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, τουριστική εκμετάλλευση πρόσθεσαν νέες πιέσεις στις ακτογραμμές. Η αλματώδης και χωρίς μέτρο ανάπτυξη των ακτογραμμών έχει διαταράξει τη φυσική εξέλιξή τους. Οι συνέπειες του προβλήματος (της διάβρωσης των ακτών) είναι πολλές και μεγάλα ποσά επενδύονται για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Το ένα πέμπτο περίπου των ακτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ήδη πληγεί σοβαρά, δεδομένου ότι υποχωρούν κατά 0,5 έως 2 μέτρα ετησίως και, σε μερικές περιπτώσεις, κατά 15 μέτρα. Κάθε χρόνο, 100 εκατομμύρια τόνοι άμμου που είναι αναγκαίοι για την αποκατάσταση των ακτών, χρησιμοποιούνται για κατασκευές στις ακτές της Ευρώπης (πρόγραμμα Εurosion, 2004). Στη χώρα μας τουλάχιστον το 20% της συνολικής ακτογραμμής απειλείται από τη διάβρωση, ενώ το 30% των τουριστικών ακτών της χώρας μας υποχωρεί καθε χρόνο 20 εκ περίπου.

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με εκτεταμένη ακτογραμμή και πληθώρα νησιών. Το μήκος της ελληνικής παράκτιας ζώνης είναι 16.200 χιλιόμετρα, γεγονός που κατατάσσει τη χώρα μας τη μεγαλύτερη σε παράκτια ζώνη στην Ευρώπη έχοντας στην επικράτειά της 3.000 νησιά. Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι τα ζητήματα της οργάνωσης, της διαχείρισης και της προστασίας του θαλάσσιου και ιδιαίτερα του παράκτιου χώρου, θα έπρεπε να είναι στις άμεσες προτεραιότητες της πολιτείας.

Η IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) με μελέτες και ανακοινώσεις της, καταδεικνύει το πρόβλημα και τις συνέπειες που θα έχει το "φαινόμενο του θερμοκηπίου" ή αλλιώς η υπερθέρμανση του πλανήτη, ενισχυόμενο από την κλιματική αλλαγή. Από τις σημαντικότερες επιπτώσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα είναι η αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας, είτε από το λυώσιμο των πάγων, είτε από την θερμική διαστολή του θαλασσινού νερού, με αποτέλεσμα την κατάκλυση νησιών και παράκτιων περιοχών.Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί τις ίδιες τις παράκτιες εγκαταστάσεις, είτε είναι κατοικίες, είτε είναι βιομηχανίες, τουριστικές εγκαταστάσεις ή παράκτιες υποδομές. Όμως, και πολλές παράκτιες περιοχές θα καταστούν ακατοίκητες, είτε λόγω κατάκλυσης, είτε λόγω υφαλμύρισης του νερού και υποβάθμισης του υδροφόρου ορίζοντα. Η μετακίνηση και η ανάγκη μεταστέγαση πληθυσμών θα διαταράξει το σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης της ενέργειας, ενώ θα επηρεάσει όλους του δημογραφικούς δείκτες.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας τα τελευταία 100 χρόνια υπολογίζεται γυρω στα 4-8 εκ, ενώ με βάση εκτιμήσεις επιστημονικές τα επόμενα 100χρόνια θα κυμανθεί από 4-36 εκ.Στη Μεσόγειο η IPCC υπολογίζει την άνοδο της στάθμης περί τα 61 εκ.τον 21ο αιώνα,ενώ στην Αν Μεσόγειο περί το ένα μέτρο.

Tα ακραία καιρικά φαινόμενα συνέπεια της Κλιματικής Αλλαγής εμφανίζονται και με τυφώνες,τροπικέςκαταιγίδες ,μεγάλης έντασης. Η υπερθέρμανση των ωκεανών λόγω υπερθέρμανσης του πλανήτη αποδίδουν θερμική ενέργεια με συνέπεια οι τυφώνες και καταιγίδες να απειλούν ιδιαίτερα τα παράκτια οικοσυστήματα.

Το μέγεθος της διάβρωσης των ακτών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

• Η τοπογραφία, η μορφολογία και η γεωλογία της ακτής
• Οι επικρατούσες κλιματικές και κυματικές συνθήκες
• Η συχνότητα και η ένταση ακραίων καιρικών και κυματικών φαινομένων
• Ο όγκος ιζήματος στην περιοχή . Εδ'ω σημειώνουμε ότι με βάση υπολογισμούς περί το 45% κάθε χρόνο των φερτών υλικών, που προσκομίζονται από ποταμούς στη Μεσόγειο, είτε κατακρατούνται από τα φράγματα, είτε συλλέγονται από τις κοίτες των ποταμών για την αξιοποίηση της άμμου, κάτι που σημαίνει έλλειμμα φερτών υλικών στην ακτογραμμή.

Η διάβρωση διακρίνεται στην μακροχρόνια και στην επεισοδιακή. Η επεισοδιακή αναφέρεται στις διακυμάνσεις της ακτογραμμής χωρίς να οδηγεί σε μόνιμη υποχώρησή της. Μπορεί να προκληθεί κατά τη διάρκεια μιας κυματικής καταιγίδας. Η μακροχρόνια διάβρωση συνεπάγεται τη μόνιμη υποχώρηση της ακτογραμμής και μπορεί να προκληθεί από τη μόνιμη άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Φυσικές αιτίες της διάβρωσης είναι:

• τα Κύματα
• ο Άνεμος

• οι Παλίρροιες
• τα Παράκτια θαλάσσια ρεύματα
• οι Καταιγίδες
• η Αύξηση της στάθμης της θάλασσας
• κάποιες Διαδικασίες ολίσθησης πρανών
• οι Κατακόρυφες εδαφικές μετακινήσεις
• βαρομετρικές μεταβολές

Ανθρωπογενείς αιτίες διάβρωσης είναι:

• Τα Σκληρά μέτρα προστασίας (π.χ. κυματοθραύστες, αναχώματα κλπ)
• Η Αστικοποίηση (μείωση του παράκτιου συστήματος για απορρόφηση των δυνάμεων διάβρωσης)
• Τεχνικά έργα σε ποταμούς (π.χ. φράγμα – συγκράτηση νερού – μικρότερος όγκος μεταφοράς ιζημάτων)
• Μείωση βλάστησης ( αύξηση διείσδυσης νερού στα πρανή – υποσκαφή)
• Εξόρυξη φυσικού αερίου ή άντληση ύδατος (καθιζήσεις και υποχώρηση ακτών)
• Κύματα προκαλούμενα από πλοία

Επιπτώσεις από τη διάβρωση των ακτών: Η διάβρωση των ακτών έχει δραματικές συνέπειες στο περιβάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα, με κυριότερες επιπτώσεις:

• Απώλεια γης οικολογικής αλλά και οικονομικής αξίας
• Μείωση της βιοποικιλότητας
• Απώλεια περιουσιών
• Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
• Καταστροφή της φυσικής άμυνας (π.χ. αμμόλοφοι)
• Υπόσκαψη των τεχνικών αμυντικών συστημάτων

Οι γενικές πολιτικές που ακολουθούνται για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παράκτιας διάβρωσης είναι:

• Η Πολιτική αδράνειας (Do nothing): όπου δεν πραγματοποιείται καμία επένδυση ή δράση για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
• Πολιτική οπισθοχώρησης (Managed realignment):καθορισμός νέας γραμμής άμυνας προς τη ξηρά. Σπάνια πολιτική που αφορά στη μετακίνηση ιδιοκτησιών από τις επικίνδυνες περιοχές.
• Πολιτική διατήρησης της ακτογραμμής (Hold the line): Η διατήρηση της ακτογραμμής πραγματοποιείται με ενίσχυση της ήδη υπάρχουσας άμυνας στο φαινόμενο (χρήση κυματοθραυστών, οχυρώσεων, κ.α.). Αφορά τις περιπτώσεις όπου έχουμε διάβρωση παραλίων με τουριστικό ενδιαφέρον και όπου υπάρχουν οικονομικές δραστηριότητες.
• Πολιτική κίνησης προς τη θάλασσα (Move seaward): Αναφέρεται στην ενίσχυση της προστασίας με νέα μέτρα τα οποία τοποθετούνται προς τη θάλασσα (π.χ. αμμοθίνες) και αφορά σε τεχνικά έργα για τη διαπλάτυνση της παραλίας. Αυτή η πρακτική αποφεύγεται στις περιπτώσεις που η συνεπαγόμενη αποκατάσταση γης είναι εκτεταμένη.
• Πολιτική περιορισμένης επέμβασης (Limited intervention): χρήση φυσικών διαδικασιών για τη μείωση του κινδύνου μη επεμβαίνοντας στη φυσική αλλαγή της ακτής (εμπλουτισμός της ακτής με άμμο, συστήματα πρόβλεψης πλημμύρων, δημιουργία βλάστησης κ.α.). αφορούν περισσότερο σε μέτρα για τη μείωση του κινδύνου επιτρέποντα παράλληλα τις φυσικές διεργασίες στην ακτή.

Εκτός της διάβρωσης των ακτών, επίσης σημαντικά προβλήματα για τις παράκτιες ζώνες, που συνδέονται και με τη διάβρωση, είναι:

• Η υποβάθμιση της ποιότητας των θαλάσσιων νερών (μόλυνση και θαλάσσια ρύπανση)
• Η υφαλμύριση εδαφών και υδροφορέων (υπεράντληση νερού λόγω αυξημένων αναγκών)
• Η απώλεια βιοτόπων (ίσως το σημαντικότερο πρόβλημα του παράκτιου περιβάλλοντος)
• Η απώλεια βιοποικιλότητας
• Η σύγκρουση χρήσεων γης (προβλήματα συγκρούσεων χρήσεως γης μεταξύ τουρισμού, γεωργίας, εξορυκτικής δραστηριότητας, ιχθυοκαλλιεργειών, αλιείας, προστατευόμενων περιοχών, αυθαίρετης δόμησης, κυκλοφορίας)

Προβλήματα διάβρωσης ακτών έχουν αναφερθεί σε πολλά σημεία της χώρας. Αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο σοβαρά. Ενδεικτικά αναφέρονται Μεσσηνία, Κορινθία, Σίφνος,Λέσβο, Χανιά κ.α.

Πολλά από τα προβλήματα αυτά έχουν δημιουργηθεί από εσφαλμένες παρεμβάσεις, από λάθος μελέτες, αλλά και από έλλειψη ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού και σχεδιασμού χρήσεων γης.

‘Όμ`ως, πριν προβούμε σε έργα αποκατάστασης ακτών, πρέπει να ακολουθήσουμε σοβαρές πολιτικές, ηπίων παρεμβάσεων με παράλληλη αποφυγή βαριών κατασκευών, ή αποφυγή σοβαρών τεχνικών παρεμβάσεων που αλλοιώνουν ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον.

Άλλωστε σε όλες τις περιπτώσεις το κόστος της πρόληψης είναι πάντα μικρότερο από το κόστος αποκατάστασης των ζημιών.

Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών (ΟΔΠΖ)

Η Ευρωπαϊκή επιτροπή ορίζει την ΟΔΠΖ ως «…μια συνεχή διαδικασία της διοίκησης, γενικός σκοπός της οποίας είναι να κάνει πράξη την αειφορική ανάπτυξη και τη διατήρηση στις παράκτιες ζώνες, καθώς και να διαφυλάξει τη βιοποικιλότητα σε αυτές. Για τον σκοπό αυτό, η ΟΔΠΖ επιδιώκει, μέσα από μια αποτελεσματική διαχείριση να εγκαθιδρύσει και να διατηρήσει την άριστη χρήση και αειφορικά επίπεδα ανάπτυξης και δραστηριότητας (χρήσης) στην παράκτια ζώνη, και με το πέρασμα του χρόνου να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση του παράκτιου περιβάλλοντος, με τρόπο ώστε να συνάδει με συγκεκριμένους, κοινά αποδεκτούς και συμφωνημένους κανόνες».

Η Υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής ασχολήθηκε σε ειδική συνεδρίαση με θέμα : «Διάβρωση και προστασία των ακτών» και κατέληξε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα όπως:

• Αφού η παράκτια περιοχή της Ελλάδας είναι περίπου το ένα τρίτο της παράκτιας περιοχής της Μεσογείου, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη θέση και θα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση.
• Είναι σημαντική η Κύρωση από την Ελλάδα του Σχέδιου Δράσης για την Μεσόγειο, στο Πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρκελώνης του Ο.Η.Ε. που περιλαμβάνει εργασίες για το θαλάσσιο περιβάλλον, την προστασία του και για την ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης. Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχουν όλες οι παράκτιες χώρες της Μεσογείου ως συμβαλλόμενα μέρη της Ε.Ε.. Η Σύμβαση αυτή είναι δεσμευτική και στρέφει την προσοχή ιδιαίτερα στην διάβρωση των ακτών με άρθρο το οποίο προσκαλεί τις χώρες να περιορίσουν και να αποτρέψουν το αρνητικό αντίκτυπο.
• Απαιτούνται νομοθετικές πρωτοβουλίες για τον αιγιαλό, και απλοποίηση διαδικασιών για ήπιες επεμβάσεις στις ακτές.
• Επισημάνθηκε η ανάγκη της αναθεώρησης της πολιτικής για τις αμμοληψίες από ποταμούς και η διερεύνηση των πλεονεκτημάτων της δημιουργίας τράπεζας, με επιστημονικά προγράμματα και συμπεράσματα μελετών ώστε να αντλείται η απαιτούμενη τεκμηρίωση.

• Είναι αναγκαία η σύσταση Διαχειριστικών Επιτροπών για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού του Παράκτιου Χώρου ανά Περιφέρεια και η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε διάφορα επίπεδα στη λήψη αποφάσεων.
• Ο κακός συντονισμός και η έλλειψη σαφούς δράσεως, εκπαίδευσης και αρμοδιοτήτων έχει οδηγήσει στην διόγκωση του προβλήματος. Η εφαρμογή μέτρων τοπικού και αποσπασματικού χαρακτήρα συνήθως, επιδεινώνουν το πρόβλημα σε παράκτιες γειτονικές περιοχές με εντονότερα χαρακτηριστικά. Έτσι, επιβάλλεται να εφαρμοστούν μέτρα και παρεμβάσεις ενιαίας λογικής και ευρείας γεωγραφικής αναφοράς. .
• Οι εμπλεκόμενοι φορείς, πρέπει να έχουν ενιαία και συντονισμένη δράση για την αντιμετώπιση της διάβρωσης. Να υπάρχει κεντρικός και συνολικός σχεδιασμός των επεμβάσεων. Οι μελέτες πρέπει να στηρίζονται σε συνολική αξιολόγηση και διεπιστημονική προσέγγιση όλων των γεωμορφολογικών, τοπογραφικών, γεωφυσικών, σεισμολογικών και υδρολογικών δεδομένων.
• Κλείνοντας,

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι fake news είναι πανταχού παρούσα και ο χρόνος αναστροφής των συνεπειών της είναι λίγος.

Οφείλουμε να δραστηριοποιηθούμε άμεσα.