με θέμα «Σύγχρονες προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και την Πανευρωπαϊκή Συνεργασία»
Παρατίθεται κατωτέρω, κείμενο ομιλίας της Αναπληρώτριας Υπουργού Εξωτερικών, κυρίας Σίας Αναγνωστοπούλου στην κοινή ημερίδα των Τμημάτων Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων και θεμάτων ειρήνης του Σύριζα, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 ετών από τη Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη.
«Κύριοι Πρέσβεις,
Κυρίες και κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας, στο φιλόξενο Αμφιθέατρο «Γιάννος Κρανιδιώτης» του Υπουργείου Εξωτερικών, για να χαιρετίσω την πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα με τίτλο «Από το Ελσίνκι στον ΟΑΣΕ. Προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και την Πανευρωπαϊκή Συνεργασία». Η Ημερίδα διεξάγεται με την ευκαιρία των σαράντα χρόνων από την Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη.
Θα ήθελα, πρώτα απ΄ όλα, να συγχαρώ τους διοργανωτές για τη πρωτοβουλία τους να αναδείξουν, μέσω της ημερίδας αυτής, τη σημασία της ΔΑΣΕ και του ΟΑΣΕ, ως μετεξέλιξη της Διάσκεψης, για τη προώθηση και εδραίωση της αδιαίρετης και συνεργατικής ασφάλειας στον ευρύ γεωγραφικό χώρο που εκτείνεται από το Βανκούβερ ως το Βλαδιβοστόκ.
Η υπογραφή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, ως επιστέγασμα της πρώτης ΔΑΣΕ, τον Αύγουστο 1975, υπήρξε το ορόσημο μιας συλλογικής προσπάθειας προς αντιμετώπιση ποικίλων προκλήσεων για την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε περιφερειακό επίπεδο.
Η ΔΑΣΕ του 1975 αποτυπώνει την προσπάθεια για μετάβαση από το δόγμα της «ισορροπίας του τρόμου» στο δόγμα της «ισορροπίας της ενεργητικής ειρήνης». Ο Αύγουστος του 1975 σηματοδοτεί μία σημαντική στιγμή της εποχής του Ψυχρού Πολέμου: Είναι η στιγμή όπου η σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αυτοκρατορίες με αμοιβαία απειλή πυρηνικής εξόντωσης μετατρέπεται σε προσπάθεια συνύπαρξης των κρατών- εθνών σε έναν νέο κοινό χώρο. Η Ευρώπη, για πρώτη φορά στην μεταπολεμική της ιστορία, αυτοπροσδιορίζεται ως μία μεγάλη γεωπολιτική ενότητα και αποφασίζει να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της. Ενώ η ψυχροπολεμική λογική κρατούσε ζωντανό το φάντασμα του πολέμου στην Ευρώπη, η ΔΑΣΕ έρχεται να «εκλογικεύσει» την πυρηνική απειλή και να απομακρύνει τα σύννεφα του πολέμου.
Η επέτειος των σαράντα χρόνων προσφέρεται για μία αποτίμηση, θετική, νομίζω πως θα συμφωνήσετε, του πολυδιάστατου έργου της ΔΑΣΕ και του ΟΑΣΕ. Συγχρόνως δε, είναι και αφετηρία για ανάπτυξη ενός γόνιμου προβληματισμού πάνω στο μέλλον του Οργανισμού, μέσα σε ένα περιβάλλον όπου αυξάνονται οι κίνδυνοι για την ειρήνη και την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ποιό είναι το όραμά μας για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και ποιες κινήσεις πρέπει να κάνουμε για την εδραίωσή της, σε ένα περίπλοκο και ασταθές περιβάλλον;
Το όραμά μας είναι να αντιστρέψουμε την υπάρχουσα δυσπιστία και να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη, ενισχύοντας την αμοιβαία κατανόηση μέσω ενός ανοικτού και χωρίς αποκλεισμούς διαλόγου που θα βασίζεται σε ειλικρινή πολιτική βούληση. Ο ΟΑΣΕ, διαπνεόμενος από μία συνεκτική προσέγγιση στα θέματα ασφάλειας, παραμένει, από την άποψη αυτή, το κατάλληλο forum διαλόγου με σκοπό να θεμελιωθεί η αμοιβαία επωφελής συνεργασία στη βάση συμφωνημένων αρχών και κανόνων.
Υπό τις παρούσες, λοιπόν, συνθήκες, είναι πρωταρχικής σημασίας η αναζωογόνηση, εντός του ΟΑΣΕ, του διαλόγου για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια. Η επανεμφάνιση διαχωριστικών γραμμών στην Ευρώπη θα ήταν επιζήμια για όλους μας και θα ήταν δείγμα συλλογικής αποτυχίας.
Στο σημείο αυτό υπενθυμίζω την εμπειρία και το κεκτημένο της Διαδικασίας της Κέρκυρας του 2009-2010 για την ενδυνάμωση της ασφάλειας στην ήπειρό μας. Με αυτό το πνεύμα συνεργασίας θα πρέπει να προχωρήσουμε και να σκεφθούμε από την αρχή τη Διαδικασία Ελσίνκι+40 που βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς επίσης και νέους τρόπους και ενδεχομένως ρόλους για το σύστημα συλλογικής ασφάλειας που είναι ο ΟΑΣΕ.
Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι η κρίση στην Ουκρανία έχει επηρεάσει βαθιά την ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας. Η κρίση αυτή στάθηκε η αφορμή για αναβάθμιση του ΟΑΣΕ ως οργανισμού συλλογικής ασφάλειας και σταθερότητας και ως βήματος διαλόγου για διευθέτηση διενέξεων στον χώρο της Ευρασίας. Έδωσε την ευκαιρία στον Οργανισμό να αποδείξει ότι μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό και αποτελεσματικό ρόλο στην αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων, με άμεσο τρόπο. Η σταθερή στήριξη εκ μέρους όλων στο έργο του ΟΑΣΕ στην Ουκρανία είναι καθοριστική για την επιτυχία του. Στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να μιλήσει με ενιαία φωνή και πριν από κάθε συνάντηση τα κράτη μέλη προσπαθούν να συντονίσουν και να εναρμονίσουν τις θέσεις τους. Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι η ΕΕ συνεισφέρει περίπου το 70% του προϋπολογισμού του Οργανισμού. Η Ειδική Αποστολή Παρακολούθησης στην Ουκρανία με προϋπολογισμό περίπου 85 εκατ. ευρώ, η εντολή της οποίας έχει παραταθεί μέχρι τις 31 Μαρτίου 2016, αποδεικνύει το διαρκές ενδιαφέρον του Οργανισμού για την τρέχουσα κρίση στη χώρα αυτή.
Το ουκρανικό ζήτημα στάθηκε αφορμή για να αναδειχθεί ένα μεταψυχροπολεμικό πλαίσιο, το οποίο ακόμα δεν έχει αποκρυσταλλωθεί και στο οποίο η πολιτική σκηνή στην Ευρώπη στρατιωτικοποιείται μέσω του ΝΑΤΟ, ενώ ταυτόχρονα από την άλλη πλευρά, από την πλευρά της Ρωσίας δηλαδή, ενισχύεται η τάση στρατιωτικής απάντησης. Έτσι, δημιουργούνται δυνητικά νέες ψυχροπολεμικές συνθήκες με θερμές εστίες σύγκρουσης. Το ουκρανικό λοιπόν πρέπει να μας προβληματίσει, γιατί αναβιώνει το παλιό γνωστό σκηνικό σύγκρουσης των δύο υπερδυνάμεων που γνωρίσαμε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Η κρίση στην Ουκρανία είναι, αδιαμφισβήτητα, το ζήτημα προτεραιότητας που απασχολεί σήμερα τον ΟΑΣΕ και απορροφά μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων του. Εντούτοις, δεν θα πρέπει να επισκιάζει την ανάγκη να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε με ολοκληρωμένο τρόπο τα προβλήματα που βρίσκονται στον πυρήνα της ασφάλειας. Παρατεταμένες ή παγωμένες συγκρούσεις (Νότια Οσετία και Αμπχαζία, Ναγκόρνο Καραμπάχ και Τρασνιστρία), οριζόντιες απειλές- όπως τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα, παράνομη διακίνηση προσώπων, εμπόριο ναρκωτικών, διακίνηση όπλων, επιθέσεις στο κυβερνοχώρο- και προκλήσεις, όπως οι πρωτοφανείς ροές προσφύγων και μεταναστών και οι κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης σε σημαντικό αριθμό χωρών, αποτελούν κοινά ζητήματα ασφαλείας που απαιτούν επείγουσα και ενδελεχή ενασχόληση.
Όπως γνωρίζετε, η διατήρηση της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ένα βιώσιμο και λειτουργικό καθεστώς ελέγχου των εξοπλισμών. Πρέπει να στηρίξουμε τις προσπάθειες για άρση της στασιμότητας που παρατηρείται στον τομέα αυτό και να αναζητήσουμε τρόπους, ώστε να υπερκεράσουμε δυσκολίες που αναφύονται σε επιμέρους θέματα.
Αυτονόητο είναι ότι ασφάλεια δεν νοείται χωρίς σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών. Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έλλειψη ανεκτικότητας, θρησκευτικός εξτρεμισμός, ρατσισμός και ξενοφοβία είναι φαινόμενα που επιδρούν αρνητικά στην ασφάλεια και σταθερότητα των χωρών μας. Για το λόγο αυτό, χρειάζεται, στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ, η εμβάθυνση του διαλόγου και της συνεργασίας για αποτελεσματική και μακροχρόνια καταπολέμηση τέτοιων φαινομένων, με απώτερο, βεβαίως, σκοπό την εξάλειψή τους.
Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο ΟΑΣΕ είναι ο μεγαλύτερος περιφερειακός οργανισμός ασφάλειας και ότι η πολυδιάστατη φυσιογνωμία προσφέρει το συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων διεθνών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα.
Κυρίες και κύριοι,
Βασικός στόχος της Ελλάδας στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ παραμένει η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Διαλόγου Ασφάλειας, με ισόρροπο τρόπο και στις τρεις διαστάσεις του Οργανισμού, την πολιτικο-στρατιωτική, την οικονομική-περιβαλλοντική και την ανθρώπινη. Η ενεργός συμμετοχή μας στις δραστηριότητες του ΟΑΣΕ έχει ως σταθερό γνώμονα την περαιτέρω ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων Κρατών και την οικοδόμηση μίας ουσιαστικής Κοινότητας Ασφάλειας στον ευρω-ατλαντικό και ευρασιατικό χώρο.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχηθώ κάθε επιτυχία στην Ημερίδα. Είμαι βέβαιη ότι, όσα θα ακουστούν κατά τη διάρκειά της, θα είναι μία πολύτιμη συμβολή στον πάντα επίκαιρο προβληματισμό για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και την πορεία της πανευρωπαϊκής συνεργασίας, θέματα που δεν θα πάψουν ποτέ να απασχολούν την ηγεσία και τους πολίτες αυτής της χώρας.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας».