«Πρόκειται για ένα σημαντικότατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Να υπενθυμίσω ότι είναι το πρώτο με τον νέο Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το πρώτο του νέου κύκλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το πρώτο επίσημο μετά την εκλογή του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, και θα ξεκινήσω με αυτό το θέμα, η συζήτηση για τον ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο είναι ιδιαίτερης σημασίας.
Η θέση μας είναι ξεκάθαρη για την ανάγκη ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια ενίσχυση που περνά μέσα από τον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας, της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας. Ζούμε σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον και ως Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να εξαρτόμαστε είτε από τις αποφάσεις είτε από τις επιλογές των όποιων τρίτων κρατών. Άρα, η συζήτηση είναι ιδιαίτερης σημασίας, και ειδικότερα, για να δούμε πώς δημιουργούμε εκείνες τις προϋποθέσεις, που ως Ευρωπαϊκή Ένωση να έχουμε πρωταγωνιστικό ρόλο και όχι να ακολουθούμε τις εξελίξεις, όπως συμβαίνει σε πολλά των θεμάτων, ειδικότερα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Από εκεί και πέρα, για εμάς η συζήτηση για τη Συρία είναι ιδιαίτερης σημασίας. Αναμφίβολα, όλοι θεωρούμε θετική την εξέλιξη της απομάκρυνσης του Assad. Το πιο σημαντικό όμως, αυτή τη στιγμή, είναι να δούμε το μέλλον της Συρίας, και ποια Συρία θέλουμε στην περιοχή. Να σάς θυμίσω ότι η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται λιγότερο από 80 χιλιόμετρα από τη Συρία και είναι γι’ αυτόν τον λόγο που έχουμε υποβάλει και ένα συγκεκριμένο paper για συζήτηση, μαζί με την Ελλάδα και την Αυστρία. Θέση μας, και είναι αυτό που μετέφερα και στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, είναι η ανάγκη να υπάρχει μια κοινή προσέγγιση των 27 μαζί με τα γειτονικά κράτη.
Δεν εκτιμώ ότι θα υπάρξει ιδιαίτερο αμερικανικό ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στη Συρία. Άρα, ως Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με τα γειτονικά κράτη, πρέπει να έχουμε μια κοινή πολιτική. Είναι αυτό που θα παρουσιάσω σήμερα, έναν οδικό χάρτη εξελίξεων που θέλουμε να δούμε στη Συρία. Ένα οδικό χάρτη εξελίξεων, που αν υπάρχει ανταπόκριση από πλευράς της συριακής κυβέρνησης, να υπάρχει και ανταπόκριση από δικής μας πλευράς.
Υπάρχουν ανησυχίες, θέλω να το αναφέρω. Η απομάκρυνση του Assad χαιρετίστηκε γιατί απομάκρυνε και τον πρωταγωνιστικό ρόλο κάποιων τρίτων χωρών στην περιοχή. Δεν πρέπει να δούμε τώρα αυτός ο ρόλος να αναπληρώνεται από την Τουρκία, που διεκδικεί να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο. Την ίδια στιγμή, είναι η κυριαρχία, η εδαφική ακεραιότητα, η προστασία των μειονοτήτων στη χώρα, πρέπει να είναι μια συμπεριληπτική κυβέρνηση. Όλα αυτά, επαναλαμβάνω, πρέπει να τα βάλουμε σε έναν οδικό χάρτη, να δούμε θετικές εξελίξεις και, αναλόγως των θετικών εξελίξεων, να αντιδρούμε κι εμείς θετικά, ως Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό είναι το μήνυμα που φέρνω και από τα κράτη της περιοχής. Ειδικότερα, από τον Πρόεδρο της Αιγύπτου, τον Βασιλιά της Ιορδανίας και τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με τους οποίους συζητήσαμε το συγκεκριμένο θέμα κατ’ επανάληψη αυτές τις ημέρες.
Από εκεί και πέρα, έρχομαι από μια συζήτηση που είχαμε για το μεταναστευτικό, τα ομονοούντα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαίρομαι γιατί συμφωνώ με τις επισημάνσεις της Προέδρου της Επιτροπής στην επιστολή που μάς έστειλε. Μέχρι το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Μάρτιο του 2025, αναμένουμε να λάβουμε συγκεκριμένες αποφάσεις μέσα από αυτές τις καινοτόμες ιδέες, νέες ιδέες, που, ως Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να επεξεργαστούμε και να αποφασίσουμε. Για το θέμα του μεταναστευτικού, το οποίο είμαι σίγουρος θα αγγίξουμε γιατί είναι άμεσα συνυφασμένο, κατά τη διάρκεια της πολιτικής συζήτησης για τις εξελίξεις στη Συρία.
Να εκφράσω επίσης την ικανοποίησή μου για τα συμπεράσματα σε σχέση με τη διεύρυνση. Ειδικότερα για την Τουρκία, συμπεριλαμβάνονται όλες οι Κυπρογενείς, και όχι μόνο, υποχρεώσεις της Τουρκίας, στη βάση και των συμπερασμάτων του Απριλίου του 2024. Ακούσαμε δημόσια και την Πρόεδρο της Επιτροπής, στην Τουρκία, να μιλά για τις υποχρεώσεις της Τουρκίας, που είναι προϋπόθεση, για να υπάρξει πρόοδος στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Είχα μια πρώτη ενημέρωση, κατά τη διάρκεια της Συνόδου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, για τις συζητήσεις της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Τουρκία, τα μηνύματα που μετέφερε, το τι έλαβε ως απαντήσεις, και θα συνεχίσουμε αυτή τη συζήτηση, για να δούμε και τα επόμενα βήματα.»
Ερωτηθείς τι να αναμένουμε από τη νέα de facto ηγεσία στη Συρία και ποια είναι η θέση της Κύπρου και της Ευρώπης σε σχέση με τις ρωσικές βάσεις στη Συρία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απάντησε: «Η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, η προστασία του συνόλου του πληθυσμού. Μια συμπεριληπτική κυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς. Η διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θρησκευτικών ελευθεριών. Όλα αυτά είναι εξελίξεις που αναμένουμε να δούμε. Εξελίξεις, οι οποίες εξαρτώνται και από τη βοήθεια που θα δώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Άρα, είναι πολύ σημαντικό να γίνει αυτός ο οδικός χάρτης. Θα μιλήσω πολύ συγκεκριμένα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτό είναι το ένα.
Το δεύτερο είναι η ανάγκη να κινηθούμε μαζί με τα κράτη της περιοχής. Θέλω να επαναλάβω ότι η απομάκρυνση του Assad μαζί με την απομάκρυνση κάποιων χωρών, που δεν είχαν θετικό ρόλο, είναι μια θετικότατη εξέλιξη και τη χαιρετίζουμε όλοι. Είναι σημαντικό, τώρα περισσότερο, να διασφαλιστούν αυτά που σάς έχω προαναφέρει. Να μιλήσουμε για μια ανεξάρτητη χώρα. Ούτε από τη Ρωσία, ούτε από το Ιράν, ούτε φυσικά και από την Τουρκία. Και εμείς έχουμε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, [η Συρία βρίσκεται] λιγότερο από 80 χιλιόμετρα μακριά από την Κύπρο, είμαστε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα ζητήσουμε και τον διορισμό Ειδικού Αντιπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συρία. Δεν μπορούμε να διεκδικούμε ρόλο και να μην έχουμε Ειδικό Αντιπρόσωπο για το θέμα της Συρίας. Άρα, οι εξελίξεις τρέχουν. Πρέπει να είμαστε μπροστά, πρέπει να είμαστε πρωταγωνιστές. Συνδέεται και με το θέμα της συζήτησης για τον ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο. Αν δεν έχουμε ρόλο στη γειτονιά μας, δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε τον οποιοδήποτε ρόλο στην άλλη περιοχή. Να σάς θυμίσω τι έγινε με την Αραβική Άνοιξη, η οποία χαιρετίστηκε από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, και στο τέλος, σε πολλές των περιπτώσεων, καταλήξαμε να έχουμε έναν αραβικό χειμώνα. Άρα, δεν θέλουμε να επαναληφθούν φαινόμενα χειρότερα από αυτά που υπήρχαν. Θα είμαι ξεκάθαρος, χαιρετίζουμε αυτό που έγινε με την απομάκρυνση του Assad. Δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση, αμφιβολία στη συγκεκριμένη προσέγγιση, αλλά πρέπει να διασφαλίσουμε το μέλλον της χώρας μιας δημοκρατικής, συμπεριληπτική Συρίας.»
Απαντώντας σε ερώτηση αναφορικά με το μεταναστευτικό και το ενδεχόμενο επιστροφών στη Συρία στο αμέσως επόμενο διάστημα, δεδομένου ότι έχει ανασταλεί η εξέταση αιτήσεων ασύλου Σύρων, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είπε: «Να θυμίσω ότι αυτό που κάνουν σήμερα δεκαέξι κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμείς το κάναμε με επιτυχία πριν από έξι μήνες, που έφερε αποτελέσματα μαζί με κάποιες άλλες κινήσεις που κάναμε σε συνεργασία με την Πρόεδρο της Επιτροπής και έφεραν αποτέλεσμα. Έχουμε σταματήσει την κάθοδο μεταναστών μέσα από τις θαλάσσιες οδούς. Έχουμε ακόμη θέμα σε σχέση με την κάθοδο μέσω Τουρκίας και τη διέλευση στις ελεύθερες περιοχές μέσω της Πράσινης Γραμμής. Έχουν μειωθεί και εκεί, αλλά υπάρχουν ακόμα ροές, που θέλουμε να τερματιστούν. Aυτή τη στιγμή, σίγουρα, τις εθελοντικές επιστροφές κανείς δεν μπορεί να τις σταματήσει. Και στην περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουμε σχεδόν καθημερινά εθελοντικές επιστροφές Σύρων, είτε μέσω του Λιβάνου είτε μέσω της Ιορδανίας, που επιστρέφουν από την Κύπρο και πηγαίνουν στη Συρία. Από εκεί και πέρα, η βοήθεια, αυτός ο οδικός χάρτης που προανέφερα, πρέπει να αγγίζει και το συγκεκριμένο θέμα, γιατί αντιλαμβάνεστε ότι αν δεν διασφαλιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των μειονοτήτων στη Συρία [ως] μόνη επιλογή, θα έχουμε ένα νέο κύμα μετανάστευσης, το οποίο οπωσδήποτε πρέπει να αποτραπεί.»
Απαντώντας σε ερώτηση κατά πόσον η Κυπριακή Κυβέρνηση είχε επαφή με τη νέα de facto ηγεσία στη Συρία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απάντησε: «Όχι, δεν είχαμε. Ξέρω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει, σε χαμηλότερο επίπεδο, αλλά η Κύπρος δεν έχει καμία επαφή μέχρι τώρα.»
Καλούμενος να σχολιάσει τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβει από μόνη της τη στήριξη της Ουκρανίας σε περίπτωση απόσυρσης της στήριξης από τη νέα κυβέρνηση Trump, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ανέφερε: «Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική τη συζήτηση που θα έχουμε με τον Ουκρανό Πρόεδρο, όπως είπατε, μετά και την εκλογή του νέου Αμερικανού Προέδρου. Έχω δει και μια συνέντευξη του Ουκρανού Προέδρου στο BBC, που παρουσιάζει έναν οδικό χάρτη επίλυσης, αν θέλετε σε εισαγωγικά-χωρίς εισαγωγικά, του ουκρανικού. Αυτό θέλω να συζητήσουμε από δικής μας πλευρά. Σε αυτό το ερώτημα θα θέσω σε σχέση πώς βλέπει ο ίδιος να εξελίσσονται τα πράγματα. Από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, η στήριξη στην κυριαρχία και στην εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας είναι κάτι που είναι αδιαπραγμάτευτο, αλλά, επαναλαμβάνω, δεν πρέπει να αναμένουμε –και επιστρέφω στο θέμα της συζήτησης για την Ευρωπαϊκή Ένωση στον κόσμο– τις αποφάσεις που θα ληφθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να ακολουθήσουμε. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι στη γειτονιά μας, είναι στην Ευρώπη. Επηρεαζόμαστε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, και για αυτό πρέπει να λάβουμε αποφάσεις σήμερα προληπτικά, και όχι να αντιδράσουμε ή να ακολουθήσουμε τις αποφάσεις τρίτων. Χθες έγινε, όπως γνωρίζετε, ένα δείπνο εργασίας με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ. Eίμαι σίγουρος ότι και αυτό το θέμα έχει συζητηθεί, και θα ενημερωθούμε για τα αποτελέσματα αυτής της συζήτησης, ποιον ρόλο μπορεί να διαδραματίσει και το ΝΑΤΟ σε αυτήν την προσπάθεια.»
Σε ερώτηση δημοσιογράφου κατά πόσον αποτελεί πρόβλημα το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή οι δύο μεγάλες οικονομίες, η Γαλλία και η Γερμανία, είναι απασχολημένες με την εσωτερική πολιτική, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εξήρε τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕE και σημείωσε: «Όλοι μας είμαστε απασχολημένοι και με εσωτερικά θέματα, αλλά όταν πρόκειται για την Ευρώπη, νομίζω ότι έχουμε αποδείξει, μέχρι τώρα, ότι συνεργαζόμαστε.»
Τέλος, κληθείς να σχολιάσει την πιθανότητα ανανέωσης της συμφωνίας μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία, η οποία λήγει στο τέλος του μήνα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωσε: «Θα το δούμε. Είναι ένα από τα θέματα που θα συζητήσουμε με τον Πρόεδρο Zelenskyy.»
Για πλάνα από τις δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά την άφιξη του στη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πατήστε εδώ.