Χαιρετισμός της Υφυπουργού Κοινωνικής Πρόνοιας κ. Μαριλένας Ευαγγέλου στο Ευρωπαϊκό Πολιτικό Συνέδριο για την ενεργό, υγιή και αξιοπρεπή γήρανση
Το σημερινό συνέδριο έρχεται να αναδείξει τη σημαντικότητα της συμπερίληψης της διάστασης της γήρανσης στο σύνολο των πολιτικών που σχεδιάζουμε. Ο πληθυσμός γηράσκει και ως κοινωνίες οφείλουμε να προσαρμοστούμε σε αυτή την αλλαγή.
Αναγνωρίζουμε τα σημαντικά οφέλη της μακροζωίας, η οποία χάρη στην ιατρική πρόοδο, τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, την αυξημένη ευημερία και πρόοδο στη δημόσια υγεία και φροντίδα επιτρέπει στους ηλικιωμένους να παραμένουν υγιείς και δραστήριοι περισσότερο και να συμμετέχουν ενεργά στις κοινότητές τους, δίνοντας στις κοινωνίες μας αυξημένες ευκαιρίες να επωφεληθούν από τη συνεισφορά τους, μεταξύ άλλων, στην οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό, την οικογένεια ως ενεργοί πολίτες και εθελοντές, καταναλωτές, επαγγελματίες, φροντιστές αλλά και ως πηγές εμπειρίας και γνώσης.
Αναγνωρίζουμε, παράλληλα, και τις προκλήσεις που προκύπτουν και αφορούν κυρίως την προσαρμογή των συστημάτων υγείας, την ενίσχυση των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας, αλλά και των πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης.
Εντοπίζοντας ακριβώς την ύπαρξη αυτών των προκλήσεων, αλλά και ευκαιριών, έχουμε μόλις πρόσφατα εγκρίνει στο Υπουργικό Συμβούλιο τον καταρτισμό Εθνικής Στρατηγικής και Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την ενεργό γήρανση. Έχουμε ήδη ξεκινήσει τη μελέτη καλών πρακτικών τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, αντλώντας πολιτικές, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν εφόσον προσαρμοστούν στα δεδομένα της Κύπρου.
Επιδιώκουμε τον συντονισμό και τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων και της κοινωνίας των πολιτών. Ήδη έχει συγκληθεί αρχές Ιανουαρίου συνεδρίαση του Φορέα Τρίτης Ηλικίας, του πολύτιμου συμβούλου και συνεργάτη του Υφυπουργείου, με αποκλειστικό θέμα το Εθνικό Σχέδιο Δράσης και της Εθνικής Στρατηγικής για την Τρίτη Ηλικία. Στα μέσα Ιανουαρίου θα συγκληθεί η καθοδηγητική Επιτροπή για την Εθνική Στρατηγική, σε πρώτο στάδιο σε επίπεδο Γενικών Διευθυντών των συναρμόδιων Υπουργείων για τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και των προτεραιοτήτων.
Η Εθνική Στρατηγική θα αποτελέσει το βασικό κείμενο πολιτικής για την Τρίτη Ηλικία συντονίζοντας τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες για θέματα που άπτονται της υγιούς και ενεργούς γήρανσης, της ποιοτικής διαβίωσης, της κοινωνικοποίησης και της συμπερίληψης των ατόμων τρίτης ηλικίας.
Αναγνωρίζουμε ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας γίνονται το ταχύτερα αναπτυσσόμενο τμήμα του πληθυσμού και πρέπει να είμαστε περισσότερο ενήμεροι και να ανταποκρινόμαστε στην ποικιλομορφία των ικανοτήτων τους, αλλά και στις ανισότητες που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της ζωής. Αναγνωρίζουμε, επίσης, ότι οι ηλικιωμένοι δεν είναι μία ομοιογενής ομάδα, αλλά μια ομάδα μέσα στην οποία ποικίλλουν καταστάσεις, ταυτότητες, ανάγκες, οικονομικές δυνατότητες και ευκαιρίες.
Παράλληλα με τον καταρτισμό της Εθνικής Στρατηγικής και την εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Τρίτη Ηλικία, ανακοινώνω σήμερα για πρώτη φορά ότι το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τις προκλήσεις ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη μακροχρόνια φροντίδα, το κόστος ζωής, αλλά και το κόστος των τροφείων των Στεγών Φιλοξενίας Ηλικιωμένων, επεξεργάζεται εξειδικευμένο Σχέδιο Επιδότησης Μακροχρόνιας Φροντίδας.
Μέσω του Σχεδίου θα επιδοτείται μέρος του κόστους των τροφείων για όσους δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Ταυτόχρονα, μέσα από συγκεκριμένα κριτήρια, θα διασφαλίζεται η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προγραμμάτων.
Την ίδια ώρα το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας συνεχίζει τις δράσεις και τις πολιτικές του, εφαρμόζοντας προγράμματα που έχουν ως στόχο τη στήριξη των ατόμων τρίτης ηλικίας, με σκοπό την προώθηση δομών και δράσεων υποστήριξης, φροντίδας, ενδυνάμωσης και κοινωνικοποίησής τους.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου εγγράφουν και επιθεωρούν τη λειτουργία προγραμμάτων παροχής φροντίδας για τους ηλικιωμένους, διασφαλίζοντας έτσι ότι το επίπεδο ποιότητας είναι σύμφωνα με τις σχετικές νομοθεσίες και κανονισμούς.
Αφουγκραζόμενη το αίτημα του Φορέα Τρίτης Ηλικίας έχω δώσει οδηγίες να επανασυσταθεί το Συμβουλευτικό Σώμα, ώστε να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο οι επιθεωρήσεις με την εμπλοκή και των άμεσα ενδιαφερομένων. Ήδη έχουμε αποστείλει επιστολές στους άμεσα εμπλεκόμενους για ορισμό εκπροσώπων.
Σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές παροχές στη βάση της νομοθεσίας για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, κατά το 2022 έχουν επωφεληθεί 5.813 οικογένειες άνω των 65 ετών με συνολική δαπάνη €25.3 εκατ. για σκοπούς κάλυψης των βασικών και έκτακτων αναγκών τους, ενώ 2.769 άτομα άνω των 65 ετών έλαβαν ποσό ύψους €8.5 εκατ. για κάλυψη αναγκών φροντίδας.
Κατά το 2022 επωφελήθηκαν από το σχέδιο χαμηλοσυνταξιούχων πέραν των 22.000 οικογενειών με συνολική δαπάνη €90.7 εκατ., ενώ παραχωρήθηκε επίσης κατά το 2023 πασχαλινό επίδομα ύψους €3.5 εκατ. σε περίπου 18.500 συνταξιούχους. Παράλληλα, περίπου 32.000 χαμηλοσυνταξιούχοι επωφελήθηκαν ποσό ύψους 7.7 εκατ. λόγω της αύξησης κατά 5% στο Επίδομα Χαμηλοσυνταξιούχου και της ταυτόχρονης απορρόφησης των αυξήσεων που δόθηκαν στις συντάξεις των Κοινωνικών Ασφαλίσεων από 1/1/2022.
Ενισχύουμε, επίσης, σε συνεργασία και με την Κοινωνία των Πολιτών, τη λειτουργία προγραμμάτων κοινωνικής φροντίδας. Στο πλαίσιο του Σχεδίου Κρατικών Ενισχύσεων του Υφυπουργείου δίδεται ετήσια οικονομική ενίσχυση σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη λειτουργία προγραμμάτων που εξυπηρετούν ηλικιωμένους. Συγκεκριμένα, κατά το 2022, 61 τέτοια προγράμματα, Στέγες Ηλικιωμένων, Κέντρα Ενηλίκων και υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας, έλαβαν συνολική κρατική ενίσχυση ύψους €1.7 εκατ..
Επίσης, μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δίδεται η δυνατότητα για δημιουργία νέων ή για αναβάθμιση και επέκταση υφιστάμενων Κέντρων 24ωρης Φροντίδας ενήλικων ατόμων με ανάγκες μακροχρόνιας φροντίδας, ευκαιρία την οποία θα αξιοποιήσουμε πλήρως, αφού μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2024 θα δημιουργηθούν δύο νέες δομές και μέχρι τις 30 Ιουνίου του 2026 επιπλέον τέσσερις νέες δομές. Η εν λόγω πρωτοβουλία είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς σηματοδοτεί την εφαρμογή μιας νέου είδους υπηρεσίας για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Πρόκειται για μικρές κατοικίες, στις οποίες θα διαμένουν έως 10 άτομα, ενώ προτεραιότητα έχει δοθεί στις ορεινές, μειονεκτούσες απομακρυσμένες περιοχές και σε συμπράξεις.
Αδιαμφισβήτητα, μία από τις ομάδες που έχουν επηρεαστεί από την ακρίβεια είναι οι ηλικιωμένοι. Η Κυβέρνηση έχει πρόσφατα ανακοινώσει πακέτο μέτρων, τα οποία αποτελούν δίχτυ κοινωνικής προστασίας προς τους πολίτες ευρύτερα. Μέτρα από τα οποία επωφελούνται και τα άτομα τρίτης ηλικίας, όπως είναι η κλιμακωτή επιδότηση του κόστους ηλεκτρικού ρεύματος για συγκεκριμένους μήνες, η μείωση του φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης, η μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης καυσίμων κίνησης, καθώς και η εφαρμογή μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε βασικά είδη.
Η τρίτη ηλικία αποτελεί μία δυναμική συνιστώσα της σύγχρονης εποχής. Η ενεργός συμμετοχή της σε τομείς και επίπεδα που ξεπερνούν τα στενά οικογενειακά όρια είναι πλέον επιβεβλημένη και καθοριστική.
Μαζί με τις τοπικές κοινωνίες και τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να ενισχύσουμε τις δράσεις εμπλοκής των ατόμων τρίτης ηλικίας στα κοινά. Και μέσα από αυτές να επωφεληθούν τόσο οι τοπικές κοινότητες όσο και η Κύπρος συνολικά.
Παράλληλα, η ενίσχυση δράσεων που πραγματοποιούνται σε εθνικό επίπεδο, όπως είναι η Βουλή των Γερόντων και ο Φορέας Τρίτης Ηλικίας, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για τη συμμετοχή των ηλικιωμένων στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Κυρίες και κύριοι,
Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, μέσα από τη συμμετοχή σε διεθνείς και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, επιδιώκει την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών με άλλες χώρες, με στόχο την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Μιλώντας για αναζήτηση καλών πρακτικών είναι σημαντικό να εστιάσουμε στη σημασία αυτής της αναζήτησης.
Κατ’ αρχάς η καλύτερη πηγή αναζήτησης και αξιοποίησης καλών πρακτικών δεν μπορεί να είναι άλλη από την ίδια την ΕΕ, της οποίας είμαστε κράτος μέλος. Ήδη με Ευρωπαίους ομολόγους μου ανταλλάζουμε καλές πρακτικές για διάφορα θέματα.
Επιπρόσθετα, η μελέτη πολιτικών άλλων χωρών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αποτελούν καλές πρακτικές ή ακόμη κι αν είναι καλές πρακτικές δεν σημαίνει ότι μπορούν να εφαρμοστούν στα δεδομένα και τις ανάγκες της δικής μας χώρας.
Πάρα πολλές από τις πολιτικές που εφαρμόζει το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας απορρέουν από την αναζήτηση καλών πρακτικών ή από την υιοθέτηση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Για παράδειγμα, το Πρόγραμμα του Κοινωνικού Λειτουργού της Γειτονιάς, ένα πρόγραμμα το οποίο σαφώς εξυπηρετεί και ενισχύει και τα άτομα τρίτης ηλικίας, αποτελεί αξιοποίηση Ευρωπαϊκού προγράμματος, το οποίο εφαρμόζεται και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο πρόγραμμα αυτό, αλλά και ευρύτερα σε πολλές εκ των πολιτικών του Υφυπουργείου που έχουν ήδη αναφερθεί, προκύπτει επίσης από την υιοθέτηση καλών πρακτικών ευρωπαϊκών και άλλων σύγχρονων κρατών. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ο εγγύτερος θεσμός προς τους πολίτες αναγνωρίζει σαφώς καλύτερα τις ανάγκες και τις προκλήσεις των πολιτών, τόσο εξατομικευμένα όσο και σε τοπικό επίπεδο, παρέχοντας τη δυνατότητα πρωτίστως της πρόληψης αλλά και της αμεσότερης παρέμβασης.
Η σύγχρονη κοινωνική πολιτική επιβάλλει την αποκέντρωση των υπηρεσιών τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας επιλέγει αυτή τη σύγχρονη πολιτική, αξιοποιώντας την ιδιωτική πρωτοβουλία, ιδιαίτερα των άμεσα ενδιαφερομένων. Για το Υφυπουργείο είναι πολύτιμοι συνεργάτες είτε τα ίδια τα άτομα που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις είτε τα μέλη των οικογενειών τους, μέσα από τους Συνδέσμους ή τις Οργανώσεις που τους εκπροσωπούν.
Η εμπειρία και τα βιώματα αυτών των ανθρώπων λαμβάνονται υπόψη τόσο στη χάραξη όσο και στην υλοποίηση πολιτικών, γι’ αυτό και επιλέγουμε, και τονίζω τη λέξη, να ενισχύουμε αυτές τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, που στην περίπτωση των ηλικιωμένων είναι για παράδειγμα οι διάφοροι Σύνδεσμοι και Οργανώσεις που τους εκπροσωπούν.
Σας έχω ήδη αναφέρει στην ανάλυση της κοινωνικής μας πολιτικής για τα άτομα τρίτης ηλικίας, τη δημιουργία μικρών κατοικιών εντός της κοινότητας, οικογενειακού τύπου, οι οποίες θα παρέχουν εξατομικευμένες υπηρεσίες καθώς και προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων και προγράμματα κατάρτισης, που θα στοχεύουν στη συμπερίληψή τους, στην ενεργοποίησή τους και στην ενσωμάτωσή τους στο κοινωνικό σύνολο.
Πρόκειται, επίσης, για υιοθέτηση καλής πρακτικής που ακολουθείται ευρύτερα στα σύγχρονα κράτη. Αυτή η καλή πρακτική υιοθετείται όχι μόνο σε σχέση με τους ηλικιωμένους αλλά και για όλο το φάσμα της ευαλωτότητας, όπως για παράδειγμα για παιδιά υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, έφηβους, άτομα με αναπηρίες κ.ά.
Θέλω να τονίσω ότι καλές πρακτικές δεν υπάρχουν μόνο απαραίτητα στο εξωτερικό. Καλές πρακτικές υπάρχουν και στη δική μας χώρα, τις οποίες έχουμε εντοπίσει και θα συμπεριλάβουμε στην Εθνική μας Στρατηγική. Έχω η ίδια επισκεφθεί, προειδοποιημένα και απροειδοποίητα, Στέγες Ευγηρίας και σας διαβεβαιώ ότι υπάρχουν και Στέγες πρότυπα με υψηλής ποιότητας υπηρεσίες φροντίδας και καινοτόμα προγράμματα για τους ηλικιωμένους.
Επίσης, στο πλαίσιο της ανταλλαγής καλών πρακτικών, δίδει και η Κύπρος καλές πρακτικές κοινωνικής πολιτικής σε άλλες χώρες.
Κυρίες και κύριοι,
Προς επίτευξη όλων των στόχων που έχουν προαναφερθεί, απαιτείται η εντατικοποίηση των προσπαθειών για ενοποιημένες δράσεις, η προώθηση ενεργειών για ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των γενεών και περιορισμό των προκαταλήψεων και των στερεότυπων για τον ρόλο της κάθε γενεάς στην κοινωνία.
Σας διαβεβαιώνω ότι η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη και το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ως το καθ’ ύλην αρμόδιο Υφυπουργείο, θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε και να προωθούμε πολιτικές και δράσεις που έχουν ως στόχο την κοινωνική ενσωμάτωση, την υγιή γήρανση, τη συμπερίληψη, την κοινωνικοποίηση, την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στήριξης και φροντίδας, καθώς και ό,τι άλλο χρειάζεται ώστε να βελτιωθεί ακόμα περισσότερο η ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων μας.