Ομιλία του Υπουργού Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνου Ιωάννου στο Φόρουμ Δημοκρατικής Ποιότητας, με τίτλο «Δημοκρατική Ποιότητα: Προκλήσεις της Δημοκρατίας στον 21ο αιώνα»
Πολιτιστικό Κέντρο «Circulo de Bellas Artes», Μαδρίτη
Είναι πραγματικά με μεγάλη χαρά που βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας, απευθύνοντας χαιρετισμό σε αυτό το Φόρουμ που δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε καλύτερη στιγμή. Στις μέρες μας αντιμετωπίζουμε τόσες πολλές προκλήσεις και είναι πραγματικά τιμή μου να βρίσκομαι εδώ για να συζητήσω μαζί σας την ανάγκη για δημοκρατική ποιότητα, την επείγουσα ανάγκη για μια συμμετοχική και χωρίς αποκλεισμούς δημοκρατία, με παράλληλη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας του λόγου και του πλουραλισμού, σε μια εποχή όπου οι πολίτες πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς για να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, στις εκλογικές διαδικασίες και στην τοπική διακυβέρνηση. Καθώς οι αρχαίοι Έλληνες έθεσαν τους πυλώνες της δημοκρατίας, συνδυάζοντας τις δύο ελληνικές λέξεις που σημαίνουν λαός (δήμος) και εξουσία (κράτος), είναι επιτακτική ανάγκη να θυμόμαστε ότι η δημοκρατία δεν είναι μια αφηρημένη έννοια αλλά μια δύναμη που καθοδηγείται από τους ανθρώπους για να φέρει ευημερία και ποιότητα στη ζωή τους.
Σήμερα η δημοκρατία αντιμετωπίζει διάφορες προκλήσεις, ανάλογα με το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της κάθε χώρας. Σε ορισμένες χώρες οι αρχές και οι θεσμοί της δημοκρατίας μπορεί να υπονομεύονται από κυβερνήσεις και πολιτικές που παραβιάζουν το κράτος δικαίου, περιορίζουν την ελευθερία του Τύπου και τα δικαιώματα των πολιτών. Η αυξανόμενη οικονομική ανισότητα απειλεί την ισότητα και την εκπροσώπηση των κοινωνικών ομάδων με χαμηλότερο εισόδημα στη δημοκρατική διαδικασία. Οι ακραίες ιδεολογίες απειλούν την κοινωνική συνοχή με κίνδυνο διχασμού ενώ η διαφθορά μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους δημόσιους θεσμούς και τους πολιτικούς.
Συγκεκριμένα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο, τη διαφάνεια στην προεκλογική διαφήμιση και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, την ολοένα αυξανόμενη αποχή των πολιτών από την εκλογική διαδικασία και την απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Η εξάπλωση των ψευδών ειδήσεων είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των πολιτών να λαμβάνουν σωστές πολιτικές αποφάσεις.
Τα γεωπολιτικά γεγονότα που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, η κλιμάκωση του μεταναστευτικού προβλήματος και η επιβράδυνση της οικονομίας λόγω του πληθωρισμού ενισχύουν την άνοδο ακραίων στοιχείων που θέτουν υπό αμφισβήτηση τα δημοκρατικά συστήματα. Η διεθνής μετανάστευση απαιτεί πολιτικές που να είναι δίκαιες και ανθρώπινες, διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια και την ευημερία των κοινωνιών. Η πανδημία του κορονοϊού και οι πόλεμοι που λαμβάνουν χώρα στη γειτονιά της ΕΕ κατέδειξαν την ανάγκη να διασφαλιστεί η ακεραιότητα των εκλογικών διαδικασιών καθώς η δημοκρατία δεν μπορεί να είναι υπό όρους. Ταυτόχρονα, η κλιματική αλλαγή είναι μια σοβαρή πρόκληση που απαιτεί συλλογική δράση και αποφασιστικότητα.
Η βασική έγνοια των εθνών θα πρέπει να είναι η κατανόηση των αναγκών της κοινωνίας των πολιτών σε αυτό το ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η προώθηση του ισχυρού πολιτικού ανταγωνισμού και η μείωση του δημοκρατικού ελλείμματος. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται η συνεχής αξιολόγηση και ο εκσυγχρονισμός του εκλογικού νομοθετικού πλαισίου καθώς και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία, πάντα με γνώμονα την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και τη διευκόλυνση της συμμετοχής όλων των ομάδων των πολιτών. Στόχος θα πρέπει να είναι ισχυρότερα πολιτικά κόμματα, πιο αντιπροσωπευτικά εκλογικά συστήματα και δίκαιες εκλογικές διαδικασίες ώστε ο πολίτης να αισθάνεται ότι η ψήφος του μετράει πραγματικά και να έχει ενεργό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα.
Ένα ακόμη βήμα που απαιτείται είναι η προώθηση της ποιοτικής δημοσιογραφίας και των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Οι πολίτες χρειάζονται ελεύθερα μέσα ενημέρωσης για να τους παρέχουν ακριβείς πληροφορίες και τεκμηριωμένες αναλύσεις προκειμένου -μεταξύ άλλων - να διαπιστώνουν αν οι κυβερνήσεις δρουν σύμφωνα με τους κανόνες χρηστής διακυβέρνησης και αν κάνουν καλή δουλειά ή αν πρέπει να γίνουν βελτιώσεις. Όπου οι δημοσιογράφοι και οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί είναι ελεύθεροι να κάνουν τη δουλειά τους ανεξάρτητα και με ασφάλεια, οι κοινωνίες ευημερούν και οι κοινότητες είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Γινόμαστε συχνά μάρτυρες επιθέσεων κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των δημοσιογράφων και όσων εργάζονται σε ειδησεογραφικούς οργανισμούς, και αυτό έχει αναμφίβολα αλυσιδωτές επιπτώσεις στο σύνολο της κοινωνίας, στην επιβολή του νόμου, ενώ η λογοδοσία πρέπει πάντα να διατηρείται. Η αντίληψη ότι οι δολοφονίες συμβαίνουν μόνο μακριά από τα μάτια της κοινής γνώμης, με στόχο κυρίως ξένους πολεμικούς ανταποκριτές, δεν είναι ορθή. Πολλά παραδείγματα καταδεικνύουν πως η έλλειψη ασφάλειας και ακεραιότητας για τους ανθρώπους που μας παρέχουν ειδήσεις και πληροφορίες δεν έχει σύνορα.
Επίσης, κατακλυζόμαστε από μια πληθώρα πληροφοριών που αμφισβητούν τις μακροχρόνιες αντιλήψεις μας για τη διαχείριση πληροφοριών. Κατά την τελευταία δεκαετία έχουμε δει να αναδύεται μια κρίση αυθεντικότητας. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου ο καθένας μπορεί να δημοσιεύσει μια γνώμη ή μια προοπτική, είτε είναι αληθινή είτε όχι, και η γνώμη αυτή να ενισχυθεί στην αγορά πληροφοριών. Η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα είναι πλέον αυτοματοποιημένες και καθοδηγούμενες από τα δεδομένα ενώ συχνά δημιουργούνται από τους χρήστες και είναι πολύ εύκολο να εξαπολυθούν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ως εκ τούτου, έχουν γίνει πιο επιδραστικές και πιο στοχευμένες.
Οι Κυβερνήσεις μας πρέπει να συνεργαστούν για την προστασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, προσαρμοζόμενες στις νέες πραγματικότητες και ανταποκρινόμενες στις απειλές όπως αυτές εμφανίζονται. Η δημιουργία συμμαχιών και η καθιέρωση ρεαλιστικών στρατηγικών για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης, της συντακτικής ελευθερίας και της ενίσχυσης του πλουραλισμού είναι ζωτικής σημασίας για τη γενική ευημερία της δημοκρατίας μας.
Λαμβάνοντας υπόψη πως ο εκσυγχρονισμός, όσον αφορά την πρόοδο, είναι πάντα ευπρόσδεκτος όταν πρόκειται για το ευρύτερο όφελος της κοινωνίας μας, θα ήθελα να σας μεταφέρω τις τρέχουσες προσπάθειες που εφαρμόζονται στην Κύπρο για τη μεταρρύθμιση του συστήματος τοπικής αυτοδιοίκησης. Με ένα σύνολο νέων νομοθεσιών και διαδικασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη, στοχεύουμε στη δημιουργία πιο ισχυρών δήμων και κοινοτικών συμπλεγμάτων, με διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία παρόμοια με τις κατευθυντήριες γραμμές που θέτει ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με ενισχυμένους μηχανισμούς εσωτερικού ελέγχου και διαφάνειας, αυξημένο επίπεδο αρμοδιοτήτων και μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων. Με αυτόν τον τρόπο, η λήψη αποφάσεων θα είναι πιο διαφανής, οι πολίτες θα έχουν περαιτέρω τη δυνατότητα να υποβάλλουν ερωτήσεις και να λαμβάνουν απαντήσεις και να συμμετέχουν ενεργά σε θέματα που τους αφορούν. Μια μεγάλη ανησυχία που εκφράζουν σήμερα οι σκεπτικιστές είναι αν η υπερβολική δημοκρατία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναβλητικότητα και αδράνεια. Αντιθέτως, πιστεύω πως οι συνέργειες, η ενεργός συμμετοχή και η συνεργασία είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Σας εύχομαι ό,τι καλύτερο για ένα αποτελεσματικό, επιτυχημένο και παραγωγικό Φόρουμ.
Σας ευχαριστώ.