Ομιλία του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας κ. Γιώργου Λ. Σαββίδη κατά την παρουσίαση του Προϋπολογισμού της Νομικής Υπηρεσίας για το έτος 2025 ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού
Κυρία Πρόεδρε της Επιτροπής,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να ενημερώσω την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού για τον Προϋπολογισμό της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας για το 2025. Λεπτομερής ανάλυση του Προϋπολογισμού βρίσκεται στο Σημείωμα που έχετε ενώπιον σας. Οπόταν, θα περιοριστώ επιγραμματικά στις προϋπολογιζόμενες δαπάνες για το 2025 και τις σημαντικότερες δράσεις μας το 2024, και θα αναφερθώ στις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη σε σχέση με τις μεταρρυθμίσεις που η Εκτελεστική Εξουσία έχει προτείνει για τη Νομική Υπηρεσία.
Συνοπτικά, ο Προϋπολογισμός της Νομικής Υπηρεσίας για το 2025 ανέρχεται σε περίπου €29 εκατ., που αντιστοιχούν στην κάλυψη των αναγκών της Νομικής Υπηρεσίας, του Γραφείου Επιτρόπου Νομοθεσίας και της Ανεξάρτητης Αρχής Διερεύνησης Ισχυρισμών και Παραπόνων κατά της Αστυνομίας.
Σε σχέση με τη συνολική υλοποίηση του Προϋπολογισμού, αυτή προβλέπεται να ανέλθει στο 90% μέχρι το τέλος του 2024. Το τριετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Υπηρεσίας για τα έτη 2025–2027 παρουσιάζεται στον πίνακα της σελίδας 52 του Σημειώματός μας.
Σε ό,τι αφορά στην ψηφιοποίηση της Νομικής Υπηρεσίας, που είναι θεμελιώδης εσωτερικός μεταρρυθμιστικός άξονας για τον εκσυγχρονισμό μας, σημειώνω ότι οι δράσεις που αναλύθηκαν ενώπιον σας τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια έχουν όλες υλοποιηθεί όπως είχαμε υποσχεθεί και μάλιστα εντός των χρονοδιαγραμμάτων τους. Οι τρεις ουσιαστικότερες και μεγαλύτερες σε εύρος, των οποίων τα οφέλη άρχισαν τώρα να εισπράττονται, είναι το e-Law, το e-OASIS και η ψηφιοποίηση των εγγράφων της Υπηρεσίας. Ψηφιοποιήθηκαν περίπου 85 χιλιάδες φάκελοι και 7 εκατομμύρια εικόνες. Με την ψηφιοποίηση των εγγράφων δημιουργήθηκε, για πρώτη φορά, και ιστορικό αρχείο της Νομικής Υπηρεσίας.
Η Νομική Υπηρεσία έχει πολύ σημαντικό έργο να επιδείξει σε όλους τους τομείς αρμοδιότητάς της. Λόγω χρόνου, δεν δύναμαι να αναφερθώ στο έργο όλων των Τομέων, οι λειτουργοί και οι επικεφαλής των οποίων καταβάλλουν καθημερινές προσπάθειες και χειρίζονται με επαγγελματισμό, ευσυνειδησία και αποτελεσματικότητα όγκο εργασιών, είτε αυτές αφορούν σε γνωματεύσεις, νομοτεχνικό έλεγχο ή χειρισμό υποθέσεων ενώπιον δικαστηρίων.
Θα αναφερθώ όμως στη σημασία που δίδεται από την Υπηρεσία μας στην προσαγωγή υποθέσεων στα δικαστήρια που αφορούν σε υποθέσεις πολιτογραφήσεων, επιβολής κυρώσεων, σφετερισμού και σοβαρών υποθέσεων διαφθοράς. Για τις υποθέσεις αυτές γίνονται τακτικές συσκέψεις με την ηγεσία της Αστυνομίας και όλους τους εμπλεκόμενους λειτουργούς και δίνεται η απαραίτητη νομική καθοδήγηση για τη συμπλήρωση των υποθέσεων. Η Ομάδα Συντονισμού Διερεύνησης Υποθέσεων Διαφθοράς, που έχει συστηθεί εντός της Νομικής Υπηρεσίας το 2023 για την παρακολούθηση των σοβαρών υποθέσεων διαφθοράς, συνεχίζει τις εργασίες τις. Η ΜΟΚΑΣ παρουσίασε σημαντική αύξηση των δεσμεύσεων παράνομων εσόδων από εγχώριες ποινικές υποθέσεις. Ενώ το 2022 και 2023 συνολικά οι δεσμεύσεις σε εγχώριες ποινικές υποθέσεις ήταν περίπου 900 χιλιάδες ευρώ, για τους επτά πρώτους μήνες του 2024 οι δεσμεύσεις ξεπέρασαν τα 7 εκατομμύρια ευρώ.
Ένας από τους τομείς δραστηριότητας της Νομικής Υπηρεσίας όπου φέτος χρήζει ξεχωριστής αναφοράς, είναι η εκπροσώπηση της Δημοκρατίας σε διεθνείς διαιτησίες. Το 2024 εκδοθήκαν αποφάσεις σε δύο πάρα πολύ σημαντικές υποθέσεις που αφορούν διεθνείς διαιτησίες κατά της Δημοκρατίας, τις οποίες η Δημοκρατία αντιμετώπισε επιτυχώς.
Η πρώτη είναι η διεθνής διαιτησία Αδαμακόπουλος, που αφορά σε αξιώσεις ξένων επενδυτών/καταθετών και κατόχων αξιογράφων (και στις δύο υπό εξυγίανση Τράπεζες), οι οποίοι διεκδικούσαν αποζημιώσεις ύψους 600 εκατομμυρίων δολαρίων Αμερικής σε βάρος της Δημοκρατίας. Οι απαιτητές ήταν 968 φυσικά πρόσωπα και έξι εταιρείες. Θέση τους ήταν ότι η Δημοκρατία θα έπρεπε να θεωρηθεί υπεύθυνη για τις ζημιές που υπέστησαν σε σχέση με τα μέτρα εξυγίανσης του 2013. Το Διαιτητικό Δικαστήριο απέρριψε ομόφωνα όλες τις αξιώσεις των απαιτητών και διέταξε όπως καταβάλουν ως έξοδα στη Δημοκρατία περίπου 6 εκατομμύρια δολάρια Αμερικής.
Η δεύτερη αφορά στην υπόθεση της τράπεζας FBME, όπου οι απαιτητές διεκδικούσαν από τη Δημοκρατία αποζημιώσεις ύψους 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων Αμερικής, με τον ισχυρισμό ότι η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ενήργησε αυθαίρετα με την απόφασή της να θέσει το κυπριακό υποκατάστημα της FBME υπό εξυγίανση. Το 2019, το Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο που εξέτασε την αξίωση των απαιτητών απέρριψε, κατά πλειοψηφία, όλες τις απαιτήσεις τους εναντίον της Δημοκρατίας. Μετά από σειρά δικαστικών μαχών, το 2024 το Cour de Cassation της Γαλλίας (που σε ελεύθερη μετάφραση είναι Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο Γαλλίας) επικύρωσε την απόφαση του Εφετείου του Παρισιού να απορρίψει το αίτημα των απαιτητών να ακυρωθεί η εκδοθείσα υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας, απόφαση του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου. Με την απόφαση του Cour de Cassation επικυρώνεται οριστικά και τελεσίδικα η απόφαση του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου, αφού οι απαιτητές έχουν πλέον εξαντλήσει όλα τα ένδικα μέσα που είχαν στη διάθεσή τους για ακύρωση της Διαιτητικής απόφασης.
Στον τομέα της στελέχωσης, το 2024 επιτεύχθηκε η πλήρωση 31 κενών μόνιμων θέσεων. Από τον Ιούλιο 2020 που αναλάβαμε, πληρώθηκαν συνολικά 128 οργανικές θέσεις της Νομικής Υπηρεσίας.
Τέλος, η Ακαδημία της Νομικής Υπηρεσίας συνέχισε τις ποικιλόμορφες εκπαιδευτικές δράσεις. Ενδεικτικά αναφέρω τις διαλέξεις που δόθηκαν σε εξειδικευμένα νομικά θέματα από τον δρα Κωνσταντίνο Λυκούργο, Κύπριο Δικαστή του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την κα Άννα Μαρκουλλή, Δικαστή του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ, και από την Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέα κα Laura Kövesi. Ξεχωρίζουν επίσης οι συνεργασίες μας με το Γραφείο Νομικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ), την Πρεσβεία της Αμερικής στην Κύπρο, τη Σχολή Δικαστών, τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, τη Βουλή των Αντιπροσώπων και το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστήμιου Κύπρου.
Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να επαναλάβω το πολύ οξύ πρόβλημα στέγασης που αντιμετωπίζουμε. Πέρσι, αιφνιδίως, η Κυβέρνηση ακύρωσε τον διαγωνισμό κατασκευής και συντήρησής του νέου κτηρίου της Νομικής Υπηρεσίας, κατόπιν ισχυρισμών της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για «υπερβολικό και σπάταλο» σχεδιασμό, αλλά και για παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Οι ισχυρισμοί αποδείχθηκαν ανυπόστατοι, καθώς καταρρίφθηκαν τόσο από το Υπουργείο Οικονομικών σε ό,τι αφορά στο οικονομικό σκέλος, όσο και από τους αρχιτέκτονες του κτηρίου και το Τμήμα Δημοσίων Έργων σε ό,τι αφορά στις αρχές της αειφορίας και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Το 2025 περιλήφθηκαν στον Προϋπολογισμό €200 χιλιάδες για επαναπροκήρυξη του έργου και είναι σημαντικό να προχωρήσει η υλοποίησή του, για σωρεία λόγους που σχετίζονται και με την ασφάλεια του προσωπικού, αλλά και με την ασφάλεια των υποθέσεων και εγγράφων που χειριζόμαστε.
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Τον περασμένο Οκτώβριο μάς δόθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως μια δέσμη προκαταρκτικών νομοσχεδίων σε σχέση με προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις που αφορούν: στον διαχωρισμό των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, στη δημιουργία ενός νέου θεσμού του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου, και στον δικαστικό έλεγχο της ορθής εφαρμογής των κριτηρίων για προώθηση ή αναστολή ποινικής δίωξης. Θέση μας είναι ότι η μεταρρύθμιση του εύρους που η Κυβέρνηση προσανατολίζεται, προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τροποποίηση πολύ σημαντικών Άρθρων του Συντάγματος και γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις προσεγγίσεις και τους χειρισμούς μας. Για παράδειγμα, ένα από τα θέματα που θα πρέπει να μελετηθούν εις βάθος είναι η αναγκαία τεκμηρίωση της εφαρμογής του δικαίου της ανάγκης όσον αφορά στην τροποποίηση μη θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος. Επίσης, θα πρέπει να αναλυθεί και να αξιολογηθεί η επίδραση που θα έχει μια τέτοια τροποποίηση και σε θεμελιώδεις διατάξεις, αυτές δηλαδή που αφορούν στον δικοινοτικό χαρακτήρα του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αυτά τα πολύ λεπτά και πολύ σοβαρά συνταγματικά θέματα είναι που θα μελετηθούν από την Επιτροπή έμπειρων νομικών/συνταγματολόγων, καθώς και από δύο πρώην δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου που διόρισα.
Η Επιτροπή έχει ήδη κάνει την πρώτη της συνάντηση και δεν θα επεκταθώ περισσότερο, πέρα από το να τονίσω πως η οποιαδήποτε ενδεχόμενη μελλοντική αλλαγή, πρωτίστως, πρέπει να διασφαλίζει την ανεξαρτησία του θεσμού του Γενικού Εισαγγελέα, τόσο όσον αφορά στην αρμοδιότητα του νομικού συμβούλου του Κράτους όσο και την αρμοδιότητα του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου στον τομέα των ποινικών διώξεων. Και οι δύο αυτές αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται με πλήρη ανεξαρτησία και χωρίς εξαρτήσεις από την εκάστοτε Κυβέρνηση. Είναι πολλές οι φορές που η Νομική Υπηρεσία έχει διαφωνήσει με σκέψεις ή προσανατολισμούς της εκάστοτε Κυβέρνησης και αυτό είναι θεμιτό σε ένα Κράτος Δικαίου όπου υπάρχουν διακριτοί ρόλοι.
Σημειώνω τέλος ότι η όποια μεταρρύθμιση θα πρέπει να ικανοποιεί τις συστάσεις της Επιτροπής GRECO και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο των εκθέσεων για το Κράτος Δικαίου, για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των εισαγγελικών εξουσιών. Επί του παρόντος, εκκρεμεί ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών νομοσχέδιο για αυτονόμηση της Νομικής Υπηρεσίας, το οποίο δεν έχει μέχρι σήμερα εξεταστεί κατά άρθρο. Υπενθυμίζω ότι η κατάθεση του νομοσχεδίου χαιρετίστηκε από την Επιτροπή GRECO ως ένα θετικό βήμα προς τη ζητηθείσα από την GRECO μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας.
Ως προς τις αποφάσεις του Γενικού Εισαγγελέα είτε για ποινική δίωξη είτε για αναστολή ποινικής δίωξης, αυτές εδράζονται σε θεσμοθετημένα κριτήρια, τα οποία συνάδουν με ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα χειρισμού ποινικών υποθέσεων από διωκτικές Αρχές. Δηλαδή δεν λαμβάνονται αυθαίρετα όπως θέλουν κάποιοι να το παρουσιάζουν. Οι λόγοι που οδηγούν σε απόφαση αναστολής δίωξης ή ακόμα και μη δίωξης καταγράφονται στον φάκελο της υπόθεσης. Στις πλείστες περιπτώσεις οι λόγοι αναστολής μιας υπόθεσης αναφέρονται και στο Δικαστήριο, εκτός αν εγείρονται θέματα εθνικής ασφάλειας, ή δημόσιας τάξης, ή άλλοι λόγοι που επιβάλλουν εμπιστευτικό χειρισμό της υπόθεσης και δεν επιτρέπουν δημόσια ανακοίνωση ενώπιον του Δικαστηρίου. Για σκοπούς διαφάνειας, σε αρκετές περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα σε σημαντικές υποθέσεις που απασχολούν την κοινή γνώμη, έχουμε ανακοινώσει τους λόγους που μάς οδήγησαν στην απόφασή μας, στον βαθμό που αυτό ήταν επιτρεπτό από τα δεδομένα της υπόθεσης.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο υλοποίησης της σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023, η Νομική Υπηρεσία επεξεργάστηκε πλαίσιο θεσμοθέτησης του ιεραρχικού ελέγχου των αποφάσεων, ωστόσο, λόγω των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων που προωθεί η Κυβέρνηση, δεν προχώρησε στην εφαρμογή του. Στην πράξη βεβαίως οφείλουμε να τονίσουμε ότι όταν απορρίπτεται κάποιο αίτημα και ζητείται επανεξέταση, αυτό γίνεται ούτως ή άλλως στις πλείστες περιπτώσεις.
Ολοκληρώνω, εκφράζοντας τις θερμές μου ευχαριστίες προς τον φίλο και συνεργάτη μου κ. Σάββα Αγγελίδη, προς όλους τους νομικούς λειτουργούς, το διοικητικό και υποστηρικτικό προσωπικό της Νομικής Υπηρεσίας, καθώς και τους συνεργάτες μου. Όλοι τους ενεργούν με απίστευτο ζήλο και αφοσίωση, επενδύοντας πολλές εργατοώρες εις βάρος των οικογενειών τους και του προσωπικού τους χρόνου.