Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στην ενημερωτική ημερίδα που διοργανώνει το Υφυπουργείο Πολιτισμού, ως η Εθνική Διαχειριστική Αρχή, για τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2030.
Ο θεσμός της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας δημιουργήθηκε με ύστατο στόχο να συμβάλει στην προώθηση της ενότητας μεταξύ των λαών της Ευρώπης, την ανάδειξη της πολιτιστικής πολυμορφίας και της αλληλοκατανόησης και αποδοχής της διαφορετικότητας των γνωρισμάτων του πολιτισμού των ευρωπαϊκών λαών/χωρών. Οι αξίες που αντιπροσωπεύονται σε αυτόν τον θεσμό αποτελούν ουσιαστικό μέρος της ταυτότητας της Ευρώπης.
Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, που ξεκίνησε ως ένα όραμα της Ελληνίδας Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη και εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο του 1985, υιοθετήθηκε στη συνέχεια ως ένας σημαντικός θεσμός, που συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη των πόλεων που διεκδίκησαν τον τίτλο αυτό, τόσο σε πολιτιστικό όσο και σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.
Πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, ανακηρύχθηκε η Αθήνα, η πόλη όπου γεννήθηκε η Δημοκρατία, η πόλη που ήταν το κέντρο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και κατ’ επέκταση του δυτικού πολιτισμού.
Έκτοτε, η ετήσια επιλογή της πόλης που θα αποκτήσει τον τιμητικό αυτό τίτλο αποτελεί εορτασμό των πολιτιστικών δεσμών που συνδέουν και ενώνουν τους Ευρωπαίους και δίνει ώθηση στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής «πολιτότητας».
Ο ευρωπαϊκός αυτός θεσμός, που ξεκίνησε ως ένα πολιτιστικό γεγονός, αποτελεί σήμερα ένα υπέροχο εργαλείο, μέσα από το οποίο οι πόλεις διερευνούν ακούραστα νέους τρόπους για να αναδείξουν τον πολιτισμό τους και να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινοτήτων σε ολόκληρη την ήπειρό μας. Η ακτινοβολία του θεσμού αποδεικνύεται με την πάροδο των χρόνων όλο και περισσότερο επιτυχής μεταξύ των ευρωπαίων κατοίκων, αποκτώντας έναν αυξανόμενο πολιτιστικό και κοινωνικό-οικονομικό αντίκτυπο με τους πολυάριθμους επισκέπτες που προσελκύει. Ευρωπαϊκές πόλεις έχουν χρησιμοποιήσει το έτος Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για να μεταμορφώσουν ολοκληρωτικά την πολιτιστική τους βάση και κατ’ επέκταση την εικόνα τους στον διεθνή χώρο. Είναι λοιπόν φανερό, ότι ο θεσμός αυτός, πέρα από τη συνεισφορά στην πολιτιστική ανάπτυξη και δημιουργία, μέσω συνεργειών πολιτιστικών φορέων από τον διεθνή χώρο, συμβάλλει εξίσου σημαντικά στη βελτίωση των πολιτιστικών υποδομών της πόλης, μετατρέποντάς την σε ελκυστικό πολιτιστικό προορισμό.
Αυτή η πρωτοβουλία εδράζεται στην πεποίθηση ότι οι πόλεις της Ευρώπης, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους τοποθεσία ή το ιστορικό τους υπόβαθρο, μοιράζονται το πάθος να συμβάλουν στην ανάδειξη του τόπου τους και στην έκφραση της ταυτότητάς τους. Αυτό ακριβώς καθιστά αυτή τη διαδικασία τόσο ξεχωριστή.
Κύριες και κύριοι,
Η παρουσία σας εδώ σήμερα επιβεβαιώνει την επιθυμία σας να γράψετε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία των δικών σας πόλεων. Βασική παράμετρος της επιτυχίας στην προσπάθεια αυτή είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Η ικανότητά του να σκέφτεται, να καινοτομεί, να δημιουργεί, να αναπτύσσει, να επικοινωνεί, να κατανοεί, να ανταλλάσσει ιδέες, να δημιουργεί εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ των ανθρώπων, να σέβεται την ποικιλομορφία των πολιτισμών.
Ο πολιτισμός έχει κεντρική και αυξανόμενη σημασία για την ευρωπαϊκή, αλλά κυρίως για την τοπική ανάπτυξη και οικονομία. Η ανάληψη του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις και ευκαιρίες τόσο για την πόλη που θα πάρει τον τίτλο όσο και για το ίδιο το κράτος μέλος. Η πόλη που φέρει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης μέσα από τις δραστηριότητες, αναδεικνύει τον χαρακτήρα της, τις παραδόσεις της και τη σύγχρονη δημιουργικότητά της, ενώ παράλληλα δημιουργούνται για αυτήν προοπτικές αναγνώρισης και προβολής, ανάπτυξης και προόδου. Ο πολιτισμός έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη.
Αγαπητοί,
Ο τίτλος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2030 θα απονεμηθεί σε μία πόλη στην Κύπρο, σε μία πόλη στο Βέλγιο, αλλά και σε μία πόλη τρίτης χώρας, η οποία είναι υποψήφια χώρα ή δυνητικά υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Η Κύπρος διαθέτει μια μοναδική και ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά που πηγάζει από τον αρχαίο και παραδοσιακό πολιτισμό της, ενώ εξίσου πλούσια είναι η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία. Επάξια, λοιπόν, μια πόλη της θα αποκτήσει αυτό τον τίτλο. Να υπενθυμίσω ότι η πρώτη Κυπριακή πόλη που έλαβε χρίσμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2017 ήταν η Πάφος.
Για τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2030, το Υφυπουργείο Πολιτισμού, ως η αρμόδια Διαχειριστική Αρχή, έχει την ευθύνη, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού, της επιλογής της πόλης και για όλες τις άλλες συναφείς διαδικασίες.
Οι πόλεις καλούνται να δημιουργήσουν ένα πολιτιστικό πρόγραμμα με ισχυρή ευρωπαϊκή διάσταση και διαρκή αντίκτυπο, που να συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη τους.
Η διαδικασία περιλαμβάνει δύο φάσεις. Η πρώτη φάση της προεπιλογής των επικρατέστερων δύο προτάσεων θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2024. Η δεύτερη και τελική φάση επιλογής θα ολοκληρωθεί στα τέλη του 2025, οπότε και θα ανακοινωθεί ποια πόλη έχει καταφέρει να κερδίσει τον τίτλο για το έτος 2030. Όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα, με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το κράτος θα δώσει σε αυτή την πόλη το ποσό των €6,5 εκατ. ευρώ ως συνεισφορά για τις λειτουργικές δαπάνες που απαιτούνται για την πραγματοποίηση του προγράμματός της. Ως λειτουργικές δαπάνες ορίζονται οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, οι δραστηριότητες προβολής και προώθησης και δαπάνες σχετικές με το διοικητικό κόστος. Επιπλέον, η πόλη, τηρουμένων κάποιων προϋποθέσεων, θα μπορεί να λάβει το βραβείο «Μελίνα Μερκούρη», το οποίο περιλαμβάνει χρηματικό έπαθλο ύψους €1,5 εκατ. και το οποίο χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη».
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τους εμπειρογνώμονες κα Sylvain Pasqua και κα Cristina Farinha, που είναι μαζί μας σήμερα για να μεταφέρουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους σε ό,τι αφορά στον θεσμό της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Η παρουσία σας είναι πολύτιμη για μας και εκτιμάται δεόντως. Εύχομαι ότι όλοι θα αξιοποιήσατε την παρουσία τους εδώ ώστε να μάθετε τι απαιτεί μια επιτυχημένη πρόταση.
Θα ήταν παράλειψή μου να μην ευχαριστήσω τους συνεργάτες μου που απαρτίζουν τη Διαχειριστική Εθνική Επιτροπή στο Υφυπουργείο Πολιτισμού για όλη την προσπάθειά τους, με στόχο την επιτυχή ολοκλήρωση των απαραίτητων διαδικασιών. Ευχαριστώ, επίσης, τον Οργανισμό Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Πολιτιστικών Σχέσεων για τη συνεργασία στην υλοποίηση της σημερινής διοργάνωσης.
Απευθυνόμενη τέλος προς τις Τοπικές Αρχές, τους εκπροσώπους και συνεργάτες τους θα ήθελα να σας ευχαριστήσω ιδιαίτερα για το ενδιαφέρον που επιδεικνύετε για αυτό τον σημαντικό θεσμό. Ένα θεσμό που μας υπενθυμίζει ότι ο πολιτισμός πρέπει πάντοτε να κατέχει σημαντική θέση στη στρατηγική του κάθε κράτους, γιατί μπορεί και πρέπει να συνεισφέρει στην αειφόρο ανάπτυξη, κοινωνική συμπερίληψη και συνοχή, στη δημιουργικότητα και στην καινοτομία.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχηθώ στις πόλεις της Κύπρου που θα διεκδικήσουν τον τίτλο καλή επιτυχία. Το ταξίδι για το 2030 έχει αρχίσει. Μια μόνο πόλη θα κερδίσει τον τίτλο αλλά είμαι βέβαιη ότι όλες οι πόλεις θα βγουν κερδισμένες από αυτή τη μεγάλη προσπάθεια και δημιουργική πορεία προς τον στόχο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσα