Ομιλία του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Κ. Μητσοτάκη στην ημερίδα του ΤΕΕ με θέμα «Συνταγματική αναθεώρηση και Βιώσιμη Ανάπτυξη»
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση σε αυτήν την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα. Συγχαρητήρια στον Πρόεδρο, τον κ. Στασινό και για την ανάληψη της πρωτοβουλίας, αλλά και για τις πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις, τις οποίες κατέθεσε με την εισαγωγική του ομιλία σε αυτόν τον δημόσιο διάλογο, ο οποίος πραγματικά γίνεται -τολμώ να πω- κεκλεισμένων των θυρών, λες και το Σύνταγμα είναι ένα ζήτημα που αφορά λίγους ειδικούς και όχι την ευρύτερη κοινωνία. Και αυτό, βέβαια, οφείλεται και στο γεγονός ότι η κυβέρνηση επέλεξε μια αναθεωρητική διαδικασία-εξπρές, χωρίς να δοθεί επαρκής χρόνος στη Βουλή να διαβουλευτεί τα ζητήματα αυτά. Και σε μια πολιτική συγκυρία πολιτικά άκυρη, καθώς η χώρα έχει εισέλθει ουσιαστικά σε μια προεκλογική περίοδο ενώ η αναθεώρηση του Συντάγματος απαιτεί ευρύτερες συναινέσεις που είναι δύσκολο να εξευρεθούν μέσα σε ένα πολωμένο κλίμα.
Προσωπικά, έχω εμπειρία από συμμετοχή σε επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος, ως νέος βουλευτής στην αναθεωρητική διαδικασία του 2005-2006. Και ήταν πολύ ουσιαστική η συζήτηση που έγινε τότε και είχε ακουμπήσει μια σειρά από ζητήματα, τα οποία θίγονται και στη σημερινή ημερίδα. Είχε συζητηθεί και τότε, με πρόταση της ΝΔ, να κριθεί το άρθρο 24 αναθεωρητέο για να αντιμετωπιστούν ορισμένοι από τους συνταγματικούς περιορισμούς, οι οποίοι δεν μας επιτρέπουν σήμερα μια περιβαλλοντική πολιτική, η οποία να είναι πιο σύγχρονη και πιο εναρμονισμένη με τις προκλήσεις τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Το πρώτο ερώτημα που θέτετε στο δημόσιο διάλογο, αγαπητέ πρόεδρε, είναι το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της ισόρροπης προστασίας του περιβάλλοντος. Χαίρομαι πολύ που το θέτετε με αυτόν τον επιτακτικό τρόπο, γιατί η κλιματική αλλαγή, συνολικά, είναι το μεγαλύτερο -κατά την άποψη μου- μέσο-μακροπρόθεσμο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η χώρα. Και δεν συζητείται επαρκώς στον δημόσιο διάλογο.
Όταν ήμουν πρόεδρος της επιτροπής περιβάλλοντος, την περίοδο 2007-2009, είχαμε κάνει τότε πολλές συζητήσεις για τα θέματα της κλιματικής αλλαγής, την εποχή που ο Sir Nicholas Stern είχε βγάλει την έκθεση του και για πρώτη φορά είχε βάλει έναν συγκεκριμένο οικονομικό αριθμό στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ήταν η εποχή που είχε ακολουθήσει τις μεγάλες καταστροφικές φωτιές της Ηλείας και για πρώτη φορά βιώναμε ως κοινωνία της τραγικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Φοβάμαι, όμως, ότι από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι ως προς την παγκόσμια συζήτηση, αλλά στην Ελλάδα η συζήτηση εξακολουθεί, δυστυχώς, να γίνεται στο περιθώριο.
Είχαμε τη μεγάλη επιτυχία της διάσκεψης του Παρισιού, στην οποία συμφωνήθηκε να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς. Έχουν από τότε εκπονηθεί πολλά σχέδια δράσης με την Ε.Ε. να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας αυτής, με μια πολύ επιθετική υποστήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στη χώρα μας έχουμε ένα εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και για το κλίμα, πολύ φοβάμαι, όμως, ότι παραμένει ένα γενικό ευχολόγιο.
Για εμένα η υποστήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα για την επόμενη κυβέρνηση της ΝΔ. Όπως αποτελεί προτεραιότητα και μια συγκεκριμένη πολιτική που αφορά την ηλεκτροκίνηση. Είχαμε πρόσφατα την ευκαιρία να παρουσιάσουμε ένα αναλυτικό σχέδιο για βιώσιμες μεταφορές, δίνοντας μεγάλη έμφαση στα ζητήματα της ηλεκτροκίνησης.
Παραταύτα, υπάρχουν και συγκεκριμένες συνταγματικές προβλέψεις οι οποίες κατά την άποψή μας πρέπει να αλλάξουν προκειμένου να μπορέσει και το Σύνταγμα να συμβάλλει μαζί με το κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο ώστε να μπορούμε να υλοποιούμε πιο αποτελεσματικά πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος. Δεν είχα την ευκαιρία να ακούσω τις τοποθετήσεις των εκπροσώπων της κυβέρνησης αλλά βρίσκω ενδιαφέρον το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει επιλέξει να μην κρίνει αναθεωρητέο το άρθρο 24 για λόγους τους οποίους προσωπικά δεν καταλαβαίνω. Μπορούμε να συζητήσουμε, ενδεχομένως, το περιεχόμενο μιας συγκεκριμένης αναθεώρησης του άρθρου 24 αλλά θεωρώ πια ότι είναι σχεδόν κοινός τόπος ότι το άρθρο 24 πρέπει να προταθεί στην επόμενη Βουλή ως άρθρο αναθεωρητέο. Και δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να χάσουμε αυτήν την μεγάλη ευκαιρία, να μην συμπεριλαμβάνεται το 24 στα άρθρα τα οποία θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Επαναλαμβάνω, λοιπόν, και σήμερα προς την κυβέρνηση, την ίδια έκκληση την οποία έκανα από άλλο βήμα σε σχέση με το άρθρο 16 του Συντάγματος. Το άρθρο 16 και το άρθρο 24 κατ’ ελάχιστον, να είναι δύο άρθρα τα οποία θα κριθούν αναθεωρητέα έστω και με 151 βουλευτές. Ώστε η επόμενη Βουλή, σε αυτήν την περίπτωση με αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών να μπορεί να κρίνει το περιεχόμενο της αναθεώρησης των σχετικών άρθρων.
Εάν προχωρούσαμε σε μια αναθεώρηση του άρθρου 24 ποιες προβλέψεις θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται σε μια τέτοια πρόταση;
· Πρώτον, να αναγνωριστεί ως συνταγματική υποχρέωση του κράτους η βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων και η ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
· Να καταστεί ρητή η υποχρέωση να κηρύσσονται αναδασωτέες και να μην διατίθενται για άλλον προορισμό δημόσια και ιδιωτικά δάση που καταστράφηκαν από πυρκαγιά. Και να προβλέπονται και κυρώσεις για τους τυχόν παραβάτες.
· Να απαγορεύεται προφανώς η μεταβολή του προορισμού των δασών, εκτός αν προκύπτει άλλη χρήση, την οποία να επιβάλει «επιτακτικό δημόσιο συμφέρον».
· Και βέβαια η χωροταξική και πολεοδομική πολιτική να σέβεται και να προάγει την έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου.
Και βέβαια, περιβαλλοντικές τομές όπως αυτές, θα πρέπει να συνδυάζονται και με άλλες διατάξεις που θα εκκαθαρίσουν θέματα τα οποία τώρα δεσμεύουν πολύ και χωρίς ουσιαστικό λόγο την ατομική ιδιοκτησία. Η άποψή μας είναι ότι πρέπει να λογίζεται ως δάσος έκταση η οποία θα φέρει τα χαρακτηριστικά του δάσους την 11η Ιουνίου 1975. Δηλ. την ημερομηνία αφετηρίας του ισχύοντος Συντάγματος. Έτσι πιστεύουμε ότι θα υπάρχει μια σαφής χρονική αναγωγή και θα αποφεύγεται η παραπιστική χρήση αποδείξεων για τις ιδιοκτησίες.
Διάβασα με πολύ προσοχή την πρότασή σας αγαπητέ Πρόεδρε για τη συνταγματική κατοχύρωση της έννοιας της θεσμικής γραμμής, δηλαδή της δυνατότητας να μπορούμε σε ένα σημείο να βρίσκουμε με σαφή προσδιορισμό όλες τις γραμμές που καθορίζουν την χρήση γης και που άπτονται δασικών χαρακτηριστικών, αρχαιολογίας, αλλά και γενικότερων ζητημάτων χρήσεως γης. Δεν ξέρω εάν αυτό είναι κάτι το οποίο χρήζει συνταγματικής κατοχύρωσης πάντως θυμάστε ότι είχα προσέλθει στην ημερίδα για να υποστηρίξω την πρότασή σας. Κρίνω ότι είναι μία ιδέα πάρα πολύ σημαντική, η οποία θα ξεκαθαρίσει πολλά και σίγουρα θα διευκολύνει το επενδυτικό περιβάλλον στη χώρα. Όπως θα διευκολύνει σίγουρα και το να μην επιτρέπεται πλέον το συχνό φαινόμενο να μπλοκάρονται για δεκαετίες, χωρίς αποζημίωση, ιδιοκτησίες κατ’ εφαρμογή της πολεοδομικής, χωροταξικής ή αρχαιολογικής νομοθεσίας. Γιατί αυτό στην πράξη, οδηγεί με πλάγιο τρόπο στην στέρηση της ιδιοκτησίας των πολιτών.
Έρχομαι τώρα στο δεύτερο ζήτημα που έχετε θέσει προς συζήτηση στην ημερίδα σας, αυτό της δημοσιονομικής πειθαρχίας ως πυλώνα της πολιτικής για το περιβάλλον, με βάση και την εμπειρία της κρίσης. Θέλω να σας θυμίσω ότι η δική μας παράταξη, η Νέα Δημοκρατία, ήταν η πρώτη η οποία με νόμο, τον ν. 4270/2014, θέσπισε συγκεκριμένους δημοσιονομικούς κανόνες. Αυτοί είναι π.χ. ο κανόνας της ισοσκελισμένης ή πλεονασματικής δημοσιονομικής θέσης και ο κανόνας της μείωσης του δημοσίου χρέους. Αυτοί οι κανόνες ενσωματώθηκαν τελικά στο εθνικό δίκαιο σε συνέχεια κύρωσης της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση, η οποία μάλιστα αναφερόταν στην ενσωμάτωση διατάξεων δεσμευτικού και μόνιμου χαρακτήρα, κατά προτίμηση συνταγματικού.
Μάλιστα συζητούνται σήμερα τα σχετικά άρθρα, στην αρμόδια επιτροπής της Βουλής για τη συνταγματική αναθεώρηση. Ανοίγω μια παρένθεση για να αναφέρω ως παράδειγμα της διαδικασίας εξπρές στην οποία αναφέρθηκα και πριν: σήμερα στην αρμόδια επιτροπή συζητούνται μαζί 16 άρθρα, για να καταλάβετε τη σπουδή με την οποία η κυβερνητική πλειοψηφία αντιμετωπίζει το σοβαρό αυτό θέμα. Εμείς σε κάθε περίπτωση, πάντως, θεωρούμε ότι χρήζουν αναθεώρησης και τα άρθρα 78 και 79 του Συντάγματος. Διότι, αν η χώρα μας κινηθεί τελικά στην κατεύθυνση συνταγματικά κατοχυρωμένων δημοσιονομικών κανόνων, με άμεση ενσωμάτωση και μεταγενέστερη εφαρμογή, προφανώς αυτό θα βοηθήσει πάρα πολύ να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη χώρα. Διότι η αξιοπιστία μας μόνο να ενισχυθεί μπορεί μέσα από την αποφασιστικότητα για τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας την οποία θα αποδείξει η εισαγωγή πρόβλεψης τήρησης αυτής της πειθαρχίας στο ίδιο το Σύνταγμά μας.
Επιπλέον, σε ένα πλαίσιο συνταγματικά κατοχυρωμένων δημοσιονομικών κανόνων, ακόμη και αν υπάρχουν αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις, αυτές προφανώς και θα γίνονται σεβαστές, όπως μέχρι σήμερα έχουμε αποδείξει, στο πλαίσιο όμως των δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας. Χωρίς να ανατρέπεται η δημοσιονομική ισορροπία και χωρίς να τίθενται υπό αμφισβήτηση κεντρικές πολιτικές επιλογές που έχουν επικρατήσει στις εκλογές και έχουν επικυρωθεί από τους πολίτες.
Κατά συνέπεια, πιστεύω ότι η συνταγματική κατοχύρωση δημοσιονομικών κανόνων μπορεί να συμβάλλει σήμερα σε ένα κεντρικό στόχο της οικονομικής πολιτικής που δεν είναι άλλος από την αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού κάτι το οποίο θα έχει θετικό αντίκτυπο συνολικά σε ολόκληρη την οικονομία, θα βοηθήσει την ανάπτυξη, θα βοηθήσει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να μπορούν να δανείζονται με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο από αυτό με το οποίο δανείζονται σήμερα. Θα ήθελα να πω μια κουβέντα ακόμα για ένα εργαλείο το οποίο είχε θεσπιστεί και επί των δικών μας ημερών και το οποίο θεωρώ εξαιρετικά χρήσιμο στην αποκατάσταση της έννοιας του περιβαλλοντικού ισοζυγίου. Και αναφέρομαι συγκεκριμένα στο Πράσινο Ταμείο.
Το Πράσινο Ταμείο δημιουργήθηκε προκειμένου να διαχειριστεί εισπράξεις από πρόστιμα για αυθαιρεσίες του παρελθόντος. H βασική λογική δημιουργίας του Πράσινου Ταμείου ήταν ότι με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να προβαίνουμε σε άλλες παρεμβάσεις, πάντα στην έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου, οι οποίες θα μπορούν να εξισορροπήσουν τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από προηγούμενες αυθαιρεσίες. Αναπλάσεις, παρεμβάσεις συνολικές στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και όχι μόνο. Σήμερα όμως, το Πράσινο Ταμείο έχει καταλήξει να χρησιμοποιεί μόλις το 2,5% των πόρων του για τέτοιες δράσεις. Ένα λίγο μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό θα μπορούσε να έχει πραγματικά θεαματικά αποτελέσματα για μια ουσιαστική βιώσιμη ανάπτυξη και πολύ καλύτερες συνθήκες ζωής στην πόλη και στην ύπαιθρο.
Από την άλλη, τα ζητήματα που αφορούν την περιβαλλοντική πολιτική και τα κίνητρα τα οποία μπορούμε να δώσουμε για να μειώσουμε το ενεργειακό μας αποτύπωμα και να συμβάλλουμε κι εμείς στην προσπάθεια μας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εκ των πραγμάτων δεν είναι μόνο ένα πλαίσιο το οποίο αφορά το ίδιο το Σύνταγμα. Να σας δώσω ένα παράδειγμα μόνο μίας πολιτικής που έχουμε προτείνει και η οποία θεωρούμε ότι θα έχει θετικά οφέλη και για την οικονομία και για την προστασία του περιβάλλοντος. Θέλουμε να δώσουμε πολύ ισχυρά κίνητρα για την ενεργειακή και λειτουργική αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας. Επενδύσεις οι οποίες θα βελτιώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα των υφιστάμενων κτιρίων είναι επενδύσεις που εκ των πραγμάτων θα κινήσουν την αγορά ακινήτων όλων των επαγγελμάτων που συνδέονται με αυτήν. Θα είναι όμως ταυτόχρονα επενδύσεις που θα μειώσουν την πολύ σημαντική ενεργειακή κατανάλωση ενός πολύ παλιού αποθέματος κτιρίων και φυσικά θα αυξήσουν και την ίδια την αξία τους.
Σε αντίστοιχη λογική κινούνται και προτάσεις που έχουμε συζητήσει με τους φορείς και τους εκπροσώπους των ξενοδόχων, να μπορούμε να δώσουμε παραδείγματος χάρη αυξημένο συντελεστή δόμησης για κοινόχρηστους χώρους ξενοδοχείων υπό την προϋπόθεση ότι τα ξενοδοχεία αυτά θα προβούν σε μια γενναία, τολμηρή ενεργειακή αναβάθμιση. Πιστεύω ότι αυτές είναι λύσεις οι οποίες τελικά μπορούν να είναι προς το συμφέρον όλων -και της αγοράς και του δημοσίου- και μπορούν να συμβάλλουν στην προσπάθεια την οποία κάνουμε για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Τέλος, να συμπληρώσω ότι ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη εμπεριέχει ως δεύτερο συστατικό του την ίδια την έννοια της ανάπτυξης. Μόνο ένα κράτος με μία ισχυρή και αναπτυσσόμενη οικονομία μπορεί τελικά να υλοποιεί και μια πολιτική η οποία είναι φιλική προς το περιβάλλον. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ορισμένες, όχι όλες, από τις παρεμβάσεις που έχουν να κάνουν με την βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της χώρας, μπορεί να έχουν ένα βραχυπρόθεσμο κόστος. Είναι βέβαιο όμως ότι θα έχουν ένα σημαντικό μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο όφελος.
Σε κάθε περίπτωση, η προστασία του περιβάλλοντος εν τη ευρεία έννοια, όχι απλά η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αποτελεί μονόδρομο για την χώρα μας γιατί το ίδιο το συγκριτικό μας πλεονέκτημα ως χώρα, συνδέεται με την ομορφιά του φυσικού μας τόπου. Κατά συνέπεια το όποιο αναπτυξιακό μοντέλο προτείνουμε για το μέλλον, δε μπορεί παρά να έχει την προστασία του περιβάλλοντος σε απόλυτη προτεραιότητα. Σε συνδυασμό με βιώσιμη αγροτική παραγωγή, με ανάδειξη του πολιτισμικού μας πλούτου, μπορούν να συνθέσουν για τη χώρα μας μια αναπτυξιακή πρόταση με πραγματικά μοναδικά χαρακτηριστικά.
Ας χρησιμοποιήσουμε λοιπόν όλα τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεση μας για να μπορέσουμε να πετύχουμε το στόχο. Και βέβαια, το Σύνταγμα, ως ο καταστατικός χάρτης της χώρας, έχει και αυτό να παίξει τον πολύ σημαντικό ρόλο προκειμένου να κινηθούμε σε αυτή την κατεύθυνση. Ας μην χάσουμε λοιπόν την ευκαιρία λοιπόν. Αντί να κάνουμε μια Συνταγματική Αναθεώρηση εξαιρετικά λάιτ -επιτρέψτε μου την έκφραση- ας τολμήσουμε να κρίνουμε αναθεωρητέα άρθρα που πρέπει να αναθεωρηθούν και ας αφήσουμε στην επόμενη Βουλή, έστω και με αυξημένη πλειοψηφία, την αρμοδιότητα να επιλέξει την κατεύθυνση στην οποία θα πρέπει να κινηθεί ώστε αυτά τα άρθρα να αναθεωρηθούν. Και να μην περιμένουμε άλλα δέκα χρόνια δέσμιοι αγκυλώσεων που μας κρατάνε στο παρελθόν.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας.